လူ႔အဖြဲ႔အစည္း ၊ စစ္ပြဲ ၊ ေတြးေတာႀကံဆမွဳ ႏွင႔္ စစ္လက္နက္မ်ား
----------------------------------------------------------------
ကၽြန္ေတာ္တို႔ လူသားေတြ ရဲ့ သႏၱာန္မွာ ေပ်ာ္ရႊင္လိုစိတ္ ၊ ေအာင္ျမင္လိုစိတ္ ၊ ရယူလိုစိတ္ စတဲ႔ ေလာဘေတြရွိသလို ၊ ထိခိုက္ခံရတဲ႔ခါ နာက်င္ မွု ၊ ခံျပင္းမွဳ ၊ အလိုမက်မွဳ စတဲ႔ ေဒါသေတြရွိလည္းရွိၾကတယ္ ။ လူ႔သမိုင္း တိုးတက္လာတာနဲ႔ အ မွ် လူသားေတြ ဟာ အုပ္စုေတြ ဖြဲ႔ၿပီး ေနထိုင္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ တစ္ဦးခ်င္း ၊ တစ္ေယာက္ခ်င္း ၊ အုပ္စုခ်င္း ၊ အဖြဲ႔ခ်င္း ကာယအား ၊ ဥာဏအားေတြ ယွဥ္ၿပိဳင္ ၊ ရင္ဆိုင္ ၊ အႏိုင္က်ဲ ၾကရင္းနဲ႔ လူ႔သမိုင္းေတြကိုတည္ေဆာက္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး အေနနဲ႔ သတၱဝါေတြထဲမွာ အသိဥာဏ္ အျမင္႔မားဆံုးအျဖစ္ ေၾကြးေၾကာ္ခဲ႔ၾကတဲ႔လူသားေတြဟာ မ်ိဳးႏႊယ္တူခ်င္း ျပန္လည္သတ္ျဖတ္မွဳ ေတြ ၊ ရန္ပြဲေတြ ၊ တိုက္ပြဲေတြ ၊ စစ္ပြဲ ေတြ ျဖစ္ေပၚ ခဲ႔ၾကတယ္
။ ျပန္လည္တူးဆြ ႏိုင္ခဲ႔ၾကတဲ႔ လူအဖြဲ႔စည္း ေတြ ရဲ့သမိုင္းအရ လြန္ခဲ႔ တဲ႔ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀၀ ေက်ာ္ ကတည္း က လူသားေတြဟာ စစ္ေတြတိုက္ခဲဲ႔ၾကတဲ႔ အေထာက္ထားေတြေတြ႔ရွိခဲဲ႔ၾကတယ္လို႔ဆိုတယ္ ။ လူသားတို႔ သမိုင္း နဲ႔ အတူ ၊ တိုးတက္ထြန္းကားလာတဲ႔ ယဥ္ေက်းမွုတို႔ ႏွင္႔ အတူ စစ္ ပြဲေတြ ဟာလည္း ရွင္သန္ေပါက္ဖြား လာခဲ႔ၾကတယ္ ။ စစ္သမုိင္းပညာရွင္ေတြရဲ့ ေလ႔လာခ်က္အရ လြန္ခဲ႔တဲ႔ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀၀ ေက်ာ္ ကေန ယေန႔ခ်ိန္ထိ လူသားတို႔ သမိုင္းမွာ ၊ လူမွု ပတ္ဝန္းက်င္မွာ စစ္ပြဲေတြ မရွိပဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေနခဲ႔ တဲ႔ ႏွစ္အေရအတြက္ဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ ခန္႔သာ ရွိေသးတယ္လို႔ ဆိုတယ္ ။ ေျပာင္းလဲ လာတဲ႔ ေခတ္စနစ္ ၊ အေျခေနေတြ ေပၚ မူတည္ၿပီး လူသားတို႔ ဟာ လက္နက္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို စြဲကိုင္ၿပီး စစ္တိုက္ခဲ႔ၾကတယ္ ။
![က်ည္ခြံ ၊ ယမ္း ႏွင္႔ က်ည္ဖူး]()
ယမ္းကိုေတြ႔ရွိျခင္း
ေအဒီ ၉ ရာစု ႏွစ္မွာ တရုတ္ႏိုင္ငံက ေလာင္ကၽြမ္းေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ႔ ယမ္းေတြကို စတင္ေတြ႔ရွိခဲ႔တယ္။ မီးရွိဳ႔ လိုက္တဲ႔ခါ ေလာင္ကၽြမ္းအားေကာင္းေကာင္း နဲ႔ တြန္းကန္တတ္တဲ႔ ယမ္းကိုအသံုးျပဳၿပီး ေပ်ာ္ပြဲ ၊ ရႊင္ပြဲေတြ မွာ ပစ္လႊတ္တဲ႔ မီးပန္းေတြကို တီထြင္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ မီးပန္းရဲ့ ေအာက္ေျခေျပာင္းဝမွာ ယမ္းေတြ ကို သိပ္ ထည့္ၿပီး မီးရွိဳ႔ လိုက္တဲ႔ခါ အေပၚ ကို တြန္းကန္တက္သြားတ႔ဲ မီးပန္းေတြ ကို လူသားေတြ ႏွစ္သက္သေဘာက်ခဲ႔ၾကတယ္ ။ အဲဒီႏွစ္သက္သေဘာက်မွဳ ကေနတဆင္႔ ဆင္႔ကဲ ေလ႔လာသံုးသပ္မွုေတြ ေပါင္းစပ္ၿပီး တျခားေနရာေတြမွာပါ အသံုးခ်ႏိုင္လာခဲ႔ၾကတယ္ ။
![၁၂ ရာစုအတြင္း တရုတ္ႏိုင္ငံတြင္အသံုးျပဳခဲ႔ေသာ ေသနတ္]()
ေျပာင္းေခ်ာ ေသနတ္မ်ား
တရုတ္ႏိုင္ငံ မွ ေတြ႔ ရွိခဲ႔ တဲ႔ ယမ္းဟာ အေရွ့အာရွ ၊ အာရွအလယ္ပိုင္း ၊ ဥေရာပ ေဒသေတြဆီကို တဆင္႔ၿပီးတဆင္႔ ပ်ံ႔ႏွံ႔သြားခဲ႔ၾကတယ္ ။ ၁၂ ရာစုမွာေတာ႔ ပထမဆံုး ေျပာင္းထဲ ကိုယမ္းေထာင္းထည့္ၿပီး ပစ္ခတ္ရတဲ႔ ေသနတ္ေတြကိုလူသားေတြ တီထြင္အသံုးျပဳခဲ႔ၾကတယ္ ။ အဲဒီေနာက္ေတာ႔ ေျပာင္းထဲကို သံလံုးထည့္ၿပီး ယမ္းရဲ့ တြန္းကန္အားနဲ႔ ပစ္ခတ္ခဲ႔ၾကတဲ႔ အေျမာက္ ေတြ ၊ စိန္ေျပာင္းေတြ တီထြင္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ ေပါက္ကြဲ အား ၊ တြန္းကန္အား ရွိတဲ႔ ယမ္းရဲ့ သိမ္ေမြ႔ မွုကို လူေတြ သတိထားမိလာတယ္ ။ စူးစမ္းေလ႔လာ မွဳ က ေနတဆင္႔ ပမဏနည္းနည္း ၊ က်စ္က်စ္လစ္လစ္ နဲ႔ ေပါက္ကြဲအားႀကီးမားေအာင္ တီထြင္ ႀကံဆခဲ႔ၾကတယ္ ။ မီးခိုးအထြက္နည္းေအာင္ ၊ ယမ္းအမွုန္႔ အျဖစ္သာမဟာ ဂ်ယ္လီပံုသ႑န္ေတြျဖစ္ေအာင္ တီထြင္ခဲ႔ၾကတယ္ ။
![Rifle (ရိုင္ဖယ္ေသနတ္)]()
ေျပာင္းရစ္ေသနတ္မ်ား
ယမ္းဘီလူးေတြ တီထြင္ၿပီးတဲ႔ ေနာက္မွာေတာ႔ ပင္မ ေသနတ္ထဲကို ယမ္းထည့္ၿပီး ပစ္ခတ္ျခင္းထက္ ပိုမိုေကာင္းမြန္တဲ႔ က်ည္ဆံ ေတြမွာ ယမ္းဘီလူးေတြထည့္ ၊ က်ည္ရိုက္ခြက္ေတြ ထည့္ ၊ က်ည္ဖူးေတြထည့္ မူလေသနတ္မွာေတာ႔ ေမာင္းခလုတ္ေတြ ၊က်ည္ရိုက္တံ ေတြ ျပဳလုပ္ၿပီး ပစ္ခတ္ႏိုင္တဲ႔ အဆင္႔ကိုေရာက္လာတယ္ ။ ေျပာင္းအေခ်ာ တိုင္း ေျပာင္းနံရံကို တိုးထြက္ တဲ႔ က်ည္ဆံ ထက္ ၊ ေျပာင္းအရစ္ အလိုက္ တြန္းလွည့္ၿပီး ထြက္သြားတဲ႔က်ည္ဆံ ဟာ ေဖာက္ထြင္း အားပိုေကာင္းတာ ၊ ပစ္မွတ္ကို ထိမွန္မွဳ ပိုမိုတိက် တာ ကိုေတြ႔ရွိၿပီးတဲ႔ ေနာက္မွာေတာ႔ ေသနတ္ ေတြကို ေျပာင္းရစ္ ေတြ ပါတဲ႔ Rifle (ရုိင္ဖယ္ေသနတ္)ေတြကို တီထြင္ထုတ္လုပ္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ ယင္းေနာက္မွာေတာ႔ ယမ္းေပါက္ကြဲတဲ႔ခါ ေနာက္ကို ျပန္ကန္တဲ႔ တြန္ကန္အားနည္းေအာင္တီထြင္ ထုတ္လုပ္ထားတဲ႔ လက္ကိုင္ပစ္ေသနတ္ေတြ ၊ အဲဒီ ျပန္ကန္အားကို pressure အျဖစ္ ျပန္လည္အသံုးျပဳၿပီး က်ည္ျပန္ထိုးေစတဲ႔ ေမာင္းျပန္ စနစ္ေတြ ။ အတြဲလိုက္ပစ္ခတ္လို႔ရတဲ႔ Machine Gun ေတြ ေပၚေပါက္လာခဲ႔ တယ္ ။ အသံုးျပဳ မဲ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ ေပၚ မူတည္ၿပီး ထိေရာက္မွဳ အကြာေဝး သိပ္ မေရာက္ေပမဲ႔ တစ္မိနစ္အတြင္းမွာ က်ည္ဆံေပါင္း ရာခ်ီပစ္ခတ္ႏိုင္တဲ႔ ေခ်မွုန္းေရး ရိုင္ဖယ္ေတြ ၊ submachine gun ေတြ ၊ ေလယာဥ္ပစ္ စက္ေသနတ္ေတြ တီထြင္ထုတ္လုပ္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ ကိုယ္ထည္ႀကီးမားတဲ႔ လက္နက္ႀကီး ေတြ ဖက္မွာလည္း အေျမာက္ေတြ ၊ ေအာ္တိုမက္တစ္ က်ည္သြင္းက်ည္ထိုး လုပ္ႏိုင္တဲ႔ စက္အေျမာက္ေတြ တီထြင္လာခဲ႔ၾကတယ္ ။
![က်ည္တစ္ေတာင္႔ ဖြဲ႔စည္းပံု]()
SPG (Self-Propelled Gun) တြန္းကန္ေရြ႔လ်ားႏိုင္ေသာလက္နက္မ်ား
အေပၚမွာ ေျပာခဲ႔ တဲ႔ လက္နက္ေတြ ထိဟာ က်ည္ဖူးထဲမွာ ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ႔ယမ္းေတြထည့္တယ္ ။ ယမ္းရဲ့ေပါက္ကြဲအား နဲ႔ တြန္းကန္ၿပီး ေျပာင္းကေန ထြက္တယ္ ။ ေျပာင္းရစ္ ေတြ လိုက္ လည္ၿပီးထြက္သြားတဲ႔ က်ည္ဖူးေတြ ဟာ အရွိန္နဲ႔ပိုမိုအားေကာင္းၿပီး ပစ္မွတ္ဆီကိုထိမွန္တယ္ ။ သို႔တည္းမဟုတ္ သူ႔ရဲ့မူလတြန္းကန္အား ကုန္သြားတဲ႔ခါ အရွိန္ေလ်ာ႔ၿပီး ေျမဆြဲအားေၾကာင္႔ ေျမႀကီးေပၚ ကို က်သြားတယ္ ။ ဒီနည္းစနစ္ကိုသံုးၿပီးေတာ႔ တိုက္ရိုက္ပစ္လက္နက္ေတြ ၊ သြယ္ဝိုက္ပစ္လက္နက္ေတြ ၊ ပခံုးထမ္းေတြ ၊ အေျမာက္ေတြ ၊ အလြယ္တကူေရြ႔ေျပာင္းႏိုင္တဲ႔ ယာဥ္ေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီး တင္႔ေတြ ၊ သံခ်ပ္ကာေတြ အျဖစ္တီထြင္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ ဒီစနစ္ေတြမွာ လူက ကိုယ္တိုင္ က်ည္ထိုးေပးရတာ ျဖစ္ပါတယ္ ။ SPG လို႔ ေခၚတဲ႔ လက္နက္ေတြမွာ ေတာ႔ လူ က Control စနစ္ေတြထိန္းခ်ဳပ္ထားၿပီး လက္နက္ကိုယ္တိုင္က်ည္ထိုးႏိုင္တဲ႔ စနစ္ေတြ ၊ က်ည္ပ်ံသန္းခ်ိန္ ပိုမိုၾကာျမင္႔ လာၿပီး ထိေရာက္ႏိုင္တဲ႔ အကြာအေဝး ဟာလည္း ပို လာတယ္ ။ ေဟာဝဇ္ဇာ အေျမာက္ ေတြဟာ SPG အမ်ိဳးစားလက္နက္ျဖစ္ၿပီး မိုင္ေပါင္း ၂၀ ခန္႔ အကြာေဝးထိ ပစ္ခတ္ႏိုင္ပါတယ္ ။ SPG ေတြကို အလ်င္အျမန္ေရြ႔လ်ားႏိုင္တဲ႔ Mobile စနစ္ေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီး armoured fighting vehicle (AFV) ေတြ အေနနဲ႔လည္း အသံုးခ်ၾကပါတယ္ ။
Rocket (ေရာ႔ကတ္မ်ား)
ေရာ႔ကတ္ေတြရဲ့ မူလ concept ကိုေတာ႔ တရုတ္အလယ္ခတ္မွာအသံုးျပဳ ခဲ႔တဲ႔ မီးျမွား ေတြ ကေနယူခဲ႔တယ္ ။ မီးျမွား ေတြ ကို ေအဒီ ၉၀၄ မွာ စတင္ တီထြင္ခဲ႔ ၿပီးေတာ႔ ၁၁၂၆ ခု ႏွစ္မွာ Jin ႏိုင္ငံ နဲ႔ Song ႏိုင္ငံတို႔ အၾကားျဖစ္ပြားခဲ႔ တဲ႔ Jin-Song wars စစ္ပြဲမွာ စတင္အသံုးျပဳခဲ႔ၾကတယ္လို႔ဆိုတယ္ ။ ၄င္းေနာက္မွာေတာ႔ ဂ်င္ဂ်စ္ခန္ ရဲ့ မြန္ဂို အင္ပါယာ ေတြ ကေနတဆင္႔ အာရွအလယ္ပိုင္း နဲ႔ အေရွ့ဥေရာပ ႏိုင္ငံေတြ မွာ Rocket အသံုးျပဳ မွဳ ေတြ ေရာက္ရွိသြားခဲ႔တယ္ ။ ပထမဆံုး သံ/သတၳဳ နဲ႔ ျပဳလုပ္ထားတဲ႔ Rocket ကုိေတာ႔ ၿဗိတိသွ်အေရွ့အိႏၵိယကုမၸဏီ နဲ႔ အိႏၵိယတိုက္ေတာင္ပိုင္း Mysore ဘုရင္႔ႏိုင္ငံတို႔ၾကားျဖစ္ပြားခဲ႔တဲ႔ Second Anglo-Mysore War မွာ Mysore သားတို႔က အသံုးျပဳခဲ႔ၾကတယ္ ။ အဲဒီ Rocket ကိုေတာ႔ Mysorean Rocket လုိ႔ေခၚေဝၚခဲ႔ၾကတယ္ ။ ၂၀ ရာစုအစပိုင္း ကာလမွာေတာ႔ ရုရွား ရုရွားသိပၸံပညာရွင္ ဆိုက္ေကာ႔စကီး ရဲ့ အာကာသသီအိုရီေတြ နဲ႔ အတူ ကမၻာ႔အျပင္ဘက္ ထြက္ႏိုင္ဖို႔ စိတ္ကူးေျခလွမ္းျဖစ္တဲ႔ Rocket Equation ေတြ ထြက္ေပၚ လာခဲ႔တယ္ ။ အဲဒီသီအိုရီေတြကို apply လုပ္ေပးႏိုင္မဲ႔သူ ကေတာ႔ ျပင္သစ္ အာကာသနဲ႔ ေရာ႔ကတ္အင္ဂ်င္နီယာ Robert Esnault-Pelteri ပဲျဖစ္ပါတယ္ ။ ယေန႔ ခတ္ စစ္ဘက္သံုး Rocket ကိုေတာ႔ ဂ်ာမဏီ ႏိုင္ငံက ၁၉၄၃ ခုႏွစ္မွာ တီထြင္ထုတ္လုပ္ခဲ႔ပါတယ္ ။ V-2 Rocket လို႔ ေခၚၿပီးေတာ႔ မိုင္ ေပါင္း ၁၉၀ အကြာေဝးထိ ပစ္ခတ္ ႏိုင္ပါတယ္ ။
SPG လက္နစ္ျဖစ္တဲ႔ Rocket ေတြဟာ ကိုယ္တိုင္ Lounch လုပ္ႏိုင္သလို ၊ Mobline စနစ္ေတြနဲ႔ အလြယ္တကူသယ္ယူေရႊ႔ေျပာင္းႏိုင္ပါတယ္ ။ ေပါက္ကြဲအားပိုမိုးျပင္းထန္သလို ၊ ထိေရာက္မွဳ အကြာေဝးေတြကလည္း ပိုမိုမ်ားျပားလာခဲ႔ တယ္ ။ short range , long range စသျဖင္႔ အကြာအေဝးလိုက္ မိုင္ေပါင္း ဆယ္ ေက်ာ္ကေန မိုင္းေပါင္းရာခ်ီ ထိ ပစ္ခတ္ႏိုင္တယ္ ။ စကၠန္႔ ၃၀ တြင္း မွာ အေရတြက္ ဆယ္ဂဏန္းထိ ပစ္ခတ္ႏိုင္ၾကတယ္ ။
Missile (မဇ္ဇိုင္းမ်ား)
မဇ္ဇိုင္းနဲ႔ ေရာ႔ကတ္ ဟာ ထိေရာက္မွဳ အကြာအေဝး ၊ တည္ေဆာက္ပံု စသျဖင္႔ တူညီ ၾကပါတယ္ ။ သို႔ေသာ္ ကြဲျပားျခား နားတဲ႔ အခ်က္ကေတာ႔ မဇ္ဇိုင္း ဟာ Guided လုပ္ေပး ႏိုင္တာပါပဲ ။ နည္းပညာေတြ အဆင္႔ ျမင္႔လာတဲ႔ ေနာက္မွာေတာ႔ ေျပာင္းဝ ကေန ပစ္လႊတ္လိုက္တဲ႔ က်ည္ဆံ ဆိုတဲ႔ အျမင္ကေန စမွတ္ကေန ထြက္ခြါသြားတဲ႔ object အျဖစ္ အယူအဆေတြေျပာင္းလဲ လာတယ္ ။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ႔ ထိေရာက္ေပါက္ ကြဲ ေစႏိုင္တဲ႔ သာမာန္ က်ည္ဖူး အဆင္႔ ကေန လားရာလမ္းေၾကာင္းေတြကို လိုသလိုထိန္းခ်ဳပ္ေပးႏိုင္တဲ႔ targeting ေတြပါလာျခင္းပါပဲ ။ မဇ္ဇိုင္းတစ္ခုမွာဆိုရင္ Targeting (ဝါ) guidance လို႔ေခၚတဲ႔ လိုရာေနရာကို က်ေရာက္ေပါကြဲေစႏိုင္တဲ႔ စနစ္ ၊ Flight System ဆိုတဲ႔ ပ်ံသန္းမွဳ စနစ္ ၊ Engine ဆိုတဲ႔ ေမာင္းႏွင္မွု စနစ္နဲ႔ warhead လို႔ေခၚတဲ႔ ထိမွန္ေပါက္ကြဲ မဲ႔ က်ည္ဖူးတို႔ ပါဝင္ပါတယ္ ။
မဇ္ဇိုင္းမ်ား မွာမွ အသံုးျပဳမဲ႔ရည္ရြယ္ခ်က္ေပၚ မူတည္ၿပီး အမ်ိဳးစားေတြလည္းကြဲျပားပါေသးတယ္ ။ သေဘာၤေတြ ၊ sea-based target ေတြကို ပစ္ခတ္ဖို႔အတြက္ Cruise Missile ေတြ ၊ Anti Ship Missile ေတြ ဆိုၿပီးရွိသလို ၊ တင္႔ကားေတြ ၊ သံခ်ပ္ကားေတြကို ပစ္ခတ္ဖ်က္ဆီးဖို႔အတြက္ထုတ္လုပ္ထားတဲ႔ Anti-Tank Missile ေတြ ၊ တိုက္ေလယာဥ္ေတြကို ပစ္ခ် ႏိုင္မဲ႔ Aircraft Missile ေတြ ၊ ျႏဴကလီးယား ထိပ္ဖူးတပ္ ထားတဲ႔ ballistic missile ေတြ ၊ ၿဂိဳလ္တုေတြကို ပစ္ခ်ႏိုင္မဲ႔ Anti-satellite missile ေတြ ဆိုၿပီး အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ ျႏဴ ကလီးယား ထိပ္ဖူးတပ္ intercontinental ballistic missile (ICBM) မ်ားကေတာ႔ ေနာက္ဆံုး ေပၚ လက္နက္မ်ားျဖစ္ပါတယ္ ။ ကမၻာမွာ ပိုင္ဆိုင္တဲ႔ ႏိုင္ငံ အနည္းငယ္သာရွိပါေသးတယ္ ။ အကြာေဝး မိုင္ေပါင္း ၃၅၀၀ ေလာက္ထိ ေရာက္ရွိႏိုင္ၿပီးေတာ႔ မဇ္ဇိုင္းတစ္လံုးတည္းနဲ႔ ျႏဴကလီးယားထိပ္ဖူးေတြ အမ်ားႀကီးတပ္ထားၿပီး မတူညီတဲ႔ ေနရာေတြကိုက်ေရာက္ေပါက္ကြဲ ေစနိုင္ပါတယ္ ။
အခု ေျပာတဲ႔ အေၾကာင္းရာေတြဟာ လူသားေတြရဲ့အသိဥာဏ္ ၊ နည္းပညာ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာမွုနဲ႔အတူ တိုးတက္ေျပာင္းလဲ႔ခဲ႔ တဲ႔ က်ည္ဆံေတြရဲ့ development ျဖစ္စဥ္ေတြပဲရွိပါေသးတယ္ (ၾကားထဲမွာက်န္ေနခဲ႔တာေတြလည္းအမ်ားႀကီးရွိပါေသးတယ္ ) ။ ေနာက္ၿပီးေတာ႔ ဒီ က်ည္ဖူးေတြ ၊ ေရာ႔ကတ္ေတြ ၊ မဇ္ဇိုင္းေတြကုိ counter ျပန္ပစ္ခတ္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ႔ anti-rocket ၊ anti-missile ေတြ ။ အာရံုခံ ေရဒါေတြ ၊ missile defence system ေတြ ၊ dome လို႔ေခၚတဲ႔ သံကြန္ခ်ာစနစ္ေတြ ၊ emp လို႔ေခၚတဲ႔ လွ်ပ္စစ္သံလိုက္လွိဳင္းလက္နက္ေတြ ၊ ေလဆာေရာင္ျခည္ လက္နက္ေတြ စသျဖင္႔ အမ်ားႀကီးရွိေနပါေသးတယ္ ။
(ရုပ္ဆိုး)
----------------------------------------------------------------
ကၽြန္ေတာ္တို႔ လူသားေတြ ရဲ့ သႏၱာန္မွာ ေပ်ာ္ရႊင္လိုစိတ္ ၊ ေအာင္ျမင္လိုစိတ္ ၊ ရယူလိုစိတ္ စတဲ႔ ေလာဘေတြရွိသလို ၊ ထိခိုက္ခံရတဲ႔ခါ နာက်င္ မွု ၊ ခံျပင္းမွဳ ၊ အလိုမက်မွဳ စတဲ႔ ေဒါသေတြရွိလည္းရွိၾကတယ္ ။ လူ႔သမိုင္း တိုးတက္လာတာနဲ႔ အ မွ် လူသားေတြ ဟာ အုပ္စုေတြ ဖြဲ႔ၿပီး ေနထိုင္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ တစ္ဦးခ်င္း ၊ တစ္ေယာက္ခ်င္း ၊ အုပ္စုခ်င္း ၊ အဖြဲ႔ခ်င္း ကာယအား ၊ ဥာဏအားေတြ ယွဥ္ၿပိဳင္ ၊ ရင္ဆိုင္ ၊ အႏိုင္က်ဲ ၾကရင္းနဲ႔ လူ႔သမိုင္းေတြကိုတည္ေဆာက္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး အေနနဲ႔ သတၱဝါေတြထဲမွာ အသိဥာဏ္ အျမင္႔မားဆံုးအျဖစ္ ေၾကြးေၾကာ္ခဲ႔ၾကတဲ႔လူသားေတြဟာ မ်ိဳးႏႊယ္တူခ်င္း ျပန္လည္သတ္ျဖတ္မွဳ ေတြ ၊ ရန္ပြဲေတြ ၊ တိုက္ပြဲေတြ ၊ စစ္ပြဲ ေတြ ျဖစ္ေပၚ ခဲ႔ၾကတယ္
။ ျပန္လည္တူးဆြ ႏိုင္ခဲ႔ၾကတဲ႔ လူအဖြဲ႔စည္း ေတြ ရဲ့သမိုင္းအရ လြန္ခဲ႔ တဲ႔ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀၀ ေက်ာ္ ကတည္း က လူသားေတြဟာ စစ္ေတြတိုက္ခဲဲ႔ၾကတဲ႔ အေထာက္ထားေတြေတြ႔ရွိခဲဲ႔ၾကတယ္လို႔ဆိုတယ္ ။ လူသားတို႔ သမိုင္း နဲ႔ အတူ ၊ တိုးတက္ထြန္းကားလာတဲ႔ ယဥ္ေက်းမွုတို႔ ႏွင္႔ အတူ စစ္ ပြဲေတြ ဟာလည္း ရွင္သန္ေပါက္ဖြား လာခဲ႔ၾကတယ္ ။ စစ္သမုိင္းပညာရွင္ေတြရဲ့ ေလ႔လာခ်က္အရ လြန္ခဲ႔တဲ႔ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀၀ ေက်ာ္ ကေန ယေန႔ခ်ိန္ထိ လူသားတို႔ သမိုင္းမွာ ၊ လူမွု ပတ္ဝန္းက်င္မွာ စစ္ပြဲေတြ မရွိပဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေနခဲ႔ တဲ႔ ႏွစ္အေရအတြက္ဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ ခန္႔သာ ရွိေသးတယ္လို႔ ဆိုတယ္ ။ ေျပာင္းလဲ လာတဲ႔ ေခတ္စနစ္ ၊ အေျခေနေတြ ေပၚ မူတည္ၿပီး လူသားတို႔ ဟာ လက္နက္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို စြဲကိုင္ၿပီး စစ္တိုက္ခဲ႔ၾကတယ္ ။
ယမ္းကိုေတြ႔ရွိျခင္း
ေအဒီ ၉ ရာစု ႏွစ္မွာ တရုတ္ႏိုင္ငံက ေလာင္ကၽြမ္းေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ႔ ယမ္းေတြကို စတင္ေတြ႔ရွိခဲ႔တယ္။ မီးရွိဳ႔ လိုက္တဲ႔ခါ ေလာင္ကၽြမ္းအားေကာင္းေကာင္း နဲ႔ တြန္းကန္တတ္တဲ႔ ယမ္းကိုအသံုးျပဳၿပီး ေပ်ာ္ပြဲ ၊ ရႊင္ပြဲေတြ မွာ ပစ္လႊတ္တဲ႔ မီးပန္းေတြကို တီထြင္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ မီးပန္းရဲ့ ေအာက္ေျခေျပာင္းဝမွာ ယမ္းေတြ ကို သိပ္ ထည့္ၿပီး မီးရွိဳ႔ လိုက္တဲ႔ခါ အေပၚ ကို တြန္းကန္တက္သြားတ႔ဲ မီးပန္းေတြ ကို လူသားေတြ ႏွစ္သက္သေဘာက်ခဲ႔ၾကတယ္ ။ အဲဒီႏွစ္သက္သေဘာက်မွဳ ကေနတဆင္႔ ဆင္႔ကဲ ေလ႔လာသံုးသပ္မွုေတြ ေပါင္းစပ္ၿပီး တျခားေနရာေတြမွာပါ အသံုးခ်ႏိုင္လာခဲ႔ၾကတယ္ ။
ေျပာင္းေခ်ာ ေသနတ္မ်ား
တရုတ္ႏိုင္ငံ မွ ေတြ႔ ရွိခဲ႔ တဲ႔ ယမ္းဟာ အေရွ့အာရွ ၊ အာရွအလယ္ပိုင္း ၊ ဥေရာပ ေဒသေတြဆီကို တဆင္႔ၿပီးတဆင္႔ ပ်ံ႔ႏွံ႔သြားခဲ႔ၾကတယ္ ။ ၁၂ ရာစုမွာေတာ႔ ပထမဆံုး ေျပာင္းထဲ ကိုယမ္းေထာင္းထည့္ၿပီး ပစ္ခတ္ရတဲ႔ ေသနတ္ေတြကိုလူသားေတြ တီထြင္အသံုးျပဳခဲ႔ၾကတယ္ ။ အဲဒီေနာက္ေတာ႔ ေျပာင္းထဲကို သံလံုးထည့္ၿပီး ယမ္းရဲ့ တြန္းကန္အားနဲ႔ ပစ္ခတ္ခဲ႔ၾကတဲ႔ အေျမာက္ ေတြ ၊ စိန္ေျပာင္းေတြ တီထြင္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ ေပါက္ကြဲ အား ၊ တြန္းကန္အား ရွိတဲ႔ ယမ္းရဲ့ သိမ္ေမြ႔ မွုကို လူေတြ သတိထားမိလာတယ္ ။ စူးစမ္းေလ႔လာ မွဳ က ေနတဆင္႔ ပမဏနည္းနည္း ၊ က်စ္က်စ္လစ္လစ္ နဲ႔ ေပါက္ကြဲအားႀကီးမားေအာင္ တီထြင္ ႀကံဆခဲ႔ၾကတယ္ ။ မီးခိုးအထြက္နည္းေအာင္ ၊ ယမ္းအမွုန္႔ အျဖစ္သာမဟာ ဂ်ယ္လီပံုသ႑န္ေတြျဖစ္ေအာင္ တီထြင္ခဲ႔ၾကတယ္ ။
ေျပာင္းရစ္ေသနတ္မ်ား
ယမ္းဘီလူးေတြ တီထြင္ၿပီးတဲ႔ ေနာက္မွာေတာ႔ ပင္မ ေသနတ္ထဲကို ယမ္းထည့္ၿပီး ပစ္ခတ္ျခင္းထက္ ပိုမိုေကာင္းမြန္တဲ႔ က်ည္ဆံ ေတြမွာ ယမ္းဘီလူးေတြထည့္ ၊ က်ည္ရိုက္ခြက္ေတြ ထည့္ ၊ က်ည္ဖူးေတြထည့္ မူလေသနတ္မွာေတာ႔ ေမာင္းခလုတ္ေတြ ၊က်ည္ရိုက္တံ ေတြ ျပဳလုပ္ၿပီး ပစ္ခတ္ႏိုင္တဲ႔ အဆင္႔ကိုေရာက္လာတယ္ ။ ေျပာင္းအေခ်ာ တိုင္း ေျပာင္းနံရံကို တိုးထြက္ တဲ႔ က်ည္ဆံ ထက္ ၊ ေျပာင္းအရစ္ အလိုက္ တြန္းလွည့္ၿပီး ထြက္သြားတဲ႔က်ည္ဆံ ဟာ ေဖာက္ထြင္း အားပိုေကာင္းတာ ၊ ပစ္မွတ္ကို ထိမွန္မွဳ ပိုမိုတိက် တာ ကိုေတြ႔ရွိၿပီးတဲ႔ ေနာက္မွာေတာ႔ ေသနတ္ ေတြကို ေျပာင္းရစ္ ေတြ ပါတဲ႔ Rifle (ရုိင္ဖယ္ေသနတ္)ေတြကို တီထြင္ထုတ္လုပ္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ ယင္းေနာက္မွာေတာ႔ ယမ္းေပါက္ကြဲတဲ႔ခါ ေနာက္ကို ျပန္ကန္တဲ႔ တြန္ကန္အားနည္းေအာင္တီထြင္ ထုတ္လုပ္ထားတဲ႔ လက္ကိုင္ပစ္ေသနတ္ေတြ ၊ အဲဒီ ျပန္ကန္အားကို pressure အျဖစ္ ျပန္လည္အသံုးျပဳၿပီး က်ည္ျပန္ထိုးေစတဲ႔ ေမာင္းျပန္ စနစ္ေတြ ။ အတြဲလိုက္ပစ္ခတ္လို႔ရတဲ႔ Machine Gun ေတြ ေပၚေပါက္လာခဲ႔ တယ္ ။ အသံုးျပဳ မဲ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ ေပၚ မူတည္ၿပီး ထိေရာက္မွဳ အကြာေဝး သိပ္ မေရာက္ေပမဲ႔ တစ္မိနစ္အတြင္းမွာ က်ည္ဆံေပါင္း ရာခ်ီပစ္ခတ္ႏိုင္တဲ႔ ေခ်မွုန္းေရး ရိုင္ဖယ္ေတြ ၊ submachine gun ေတြ ၊ ေလယာဥ္ပစ္ စက္ေသနတ္ေတြ တီထြင္ထုတ္လုပ္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ ကိုယ္ထည္ႀကီးမားတဲ႔ လက္နက္ႀကီး ေတြ ဖက္မွာလည္း အေျမာက္ေတြ ၊ ေအာ္တိုမက္တစ္ က်ည္သြင္းက်ည္ထိုး လုပ္ႏိုင္တဲ႔ စက္အေျမာက္ေတြ တီထြင္လာခဲ႔ၾကတယ္ ။
SPG (Self-Propelled Gun) တြန္းကန္ေရြ႔လ်ားႏိုင္ေသာလက္နက္မ်ား
အေပၚမွာ ေျပာခဲ႔ တဲ႔ လက္နက္ေတြ ထိဟာ က်ည္ဖူးထဲမွာ ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ႔ယမ္းေတြထည့္တယ္ ။ ယမ္းရဲ့ေပါက္ကြဲအား နဲ႔ တြန္းကန္ၿပီး ေျပာင္းကေန ထြက္တယ္ ။ ေျပာင္းရစ္ ေတြ လိုက္ လည္ၿပီးထြက္သြားတဲ႔ က်ည္ဖူးေတြ ဟာ အရွိန္နဲ႔ပိုမိုအားေကာင္းၿပီး ပစ္မွတ္ဆီကိုထိမွန္တယ္ ။ သို႔တည္းမဟုတ္ သူ႔ရဲ့မူလတြန္းကန္အား ကုန္သြားတဲ႔ခါ အရွိန္ေလ်ာ႔ၿပီး ေျမဆြဲအားေၾကာင္႔ ေျမႀကီးေပၚ ကို က်သြားတယ္ ။ ဒီနည္းစနစ္ကိုသံုးၿပီးေတာ႔ တိုက္ရိုက္ပစ္လက္နက္ေတြ ၊ သြယ္ဝိုက္ပစ္လက္နက္ေတြ ၊ ပခံုးထမ္းေတြ ၊ အေျမာက္ေတြ ၊ အလြယ္တကူေရြ႔ေျပာင္းႏိုင္တဲ႔ ယာဥ္ေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီး တင္႔ေတြ ၊ သံခ်ပ္ကာေတြ အျဖစ္တီထြင္ခဲ႔ၾကတယ္ ။ ဒီစနစ္ေတြမွာ လူက ကိုယ္တိုင္ က်ည္ထိုးေပးရတာ ျဖစ္ပါတယ္ ။ SPG လို႔ ေခၚတဲ႔ လက္နက္ေတြမွာ ေတာ႔ လူ က Control စနစ္ေတြထိန္းခ်ဳပ္ထားၿပီး လက္နက္ကိုယ္တိုင္က်ည္ထိုးႏိုင္တဲ႔ စနစ္ေတြ ၊ က်ည္ပ်ံသန္းခ်ိန္ ပိုမိုၾကာျမင္႔ လာၿပီး ထိေရာက္ႏိုင္တဲ႔ အကြာအေဝး ဟာလည္း ပို လာတယ္ ။ ေဟာဝဇ္ဇာ အေျမာက္ ေတြဟာ SPG အမ်ိဳးစားလက္နက္ျဖစ္ၿပီး မိုင္ေပါင္း ၂၀ ခန္႔ အကြာေဝးထိ ပစ္ခတ္ႏိုင္ပါတယ္ ။ SPG ေတြကို အလ်င္အျမန္ေရြ႔လ်ားႏိုင္တဲ႔ Mobile စနစ္ေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီး armoured fighting vehicle (AFV) ေတြ အေနနဲ႔လည္း အသံုးခ်ၾကပါတယ္ ။
Rocket (ေရာ႔ကတ္မ်ား)
ေရာ႔ကတ္ေတြရဲ့ မူလ concept ကိုေတာ႔ တရုတ္အလယ္ခတ္မွာအသံုးျပဳ ခဲ႔တဲ႔ မီးျမွား ေတြ ကေနယူခဲ႔တယ္ ။ မီးျမွား ေတြ ကို ေအဒီ ၉၀၄ မွာ စတင္ တီထြင္ခဲ႔ ၿပီးေတာ႔ ၁၁၂၆ ခု ႏွစ္မွာ Jin ႏိုင္ငံ နဲ႔ Song ႏိုင္ငံတို႔ အၾကားျဖစ္ပြားခဲ႔ တဲ႔ Jin-Song wars စစ္ပြဲမွာ စတင္အသံုးျပဳခဲ႔ၾကတယ္လို႔ဆိုတယ္ ။ ၄င္းေနာက္မွာေတာ႔ ဂ်င္ဂ်စ္ခန္ ရဲ့ မြန္ဂို အင္ပါယာ ေတြ ကေနတဆင္႔ အာရွအလယ္ပိုင္း နဲ႔ အေရွ့ဥေရာပ ႏိုင္ငံေတြ မွာ Rocket အသံုးျပဳ မွဳ ေတြ ေရာက္ရွိသြားခဲ႔တယ္ ။ ပထမဆံုး သံ/သတၳဳ နဲ႔ ျပဳလုပ္ထားတဲ႔ Rocket ကုိေတာ႔ ၿဗိတိသွ်အေရွ့အိႏၵိယကုမၸဏီ နဲ႔ အိႏၵိယတိုက္ေတာင္ပိုင္း Mysore ဘုရင္႔ႏိုင္ငံတို႔ၾကားျဖစ္ပြားခဲ႔တဲ႔ Second Anglo-Mysore War မွာ Mysore သားတို႔က အသံုးျပဳခဲ႔ၾကတယ္ ။ အဲဒီ Rocket ကိုေတာ႔ Mysorean Rocket လုိ႔ေခၚေဝၚခဲ႔ၾကတယ္ ။ ၂၀ ရာစုအစပိုင္း ကာလမွာေတာ႔ ရုရွား ရုရွားသိပၸံပညာရွင္ ဆိုက္ေကာ႔စကီး ရဲ့ အာကာသသီအိုရီေတြ နဲ႔ အတူ ကမၻာ႔အျပင္ဘက္ ထြက္ႏိုင္ဖို႔ စိတ္ကူးေျခလွမ္းျဖစ္တဲ႔ Rocket Equation ေတြ ထြက္ေပၚ လာခဲ႔တယ္ ။ အဲဒီသီအိုရီေတြကို apply လုပ္ေပးႏိုင္မဲ႔သူ ကေတာ႔ ျပင္သစ္ အာကာသနဲ႔ ေရာ႔ကတ္အင္ဂ်င္နီယာ Robert Esnault-Pelteri ပဲျဖစ္ပါတယ္ ။ ယေန႔ ခတ္ စစ္ဘက္သံုး Rocket ကိုေတာ႔ ဂ်ာမဏီ ႏိုင္ငံက ၁၉၄၃ ခုႏွစ္မွာ တီထြင္ထုတ္လုပ္ခဲ႔ပါတယ္ ။ V-2 Rocket လို႔ ေခၚၿပီးေတာ႔ မိုင္ ေပါင္း ၁၉၀ အကြာေဝးထိ ပစ္ခတ္ ႏိုင္ပါတယ္ ။
SPG လက္နစ္ျဖစ္တဲ႔ Rocket ေတြဟာ ကိုယ္တိုင္ Lounch လုပ္ႏိုင္သလို ၊ Mobline စနစ္ေတြနဲ႔ အလြယ္တကူသယ္ယူေရႊ႔ေျပာင္းႏိုင္ပါတယ္ ။ ေပါက္ကြဲအားပိုမိုးျပင္းထန္သလို ၊ ထိေရာက္မွဳ အကြာေဝးေတြကလည္း ပိုမိုမ်ားျပားလာခဲ႔ တယ္ ။ short range , long range စသျဖင္႔ အကြာအေဝးလိုက္ မိုင္ေပါင္း ဆယ္ ေက်ာ္ကေန မိုင္းေပါင္းရာခ်ီ ထိ ပစ္ခတ္ႏိုင္တယ္ ။ စကၠန္႔ ၃၀ တြင္း မွာ အေရတြက္ ဆယ္ဂဏန္းထိ ပစ္ခတ္ႏိုင္ၾကတယ္ ။
Missile (မဇ္ဇိုင္းမ်ား)
မဇ္ဇိုင္းနဲ႔ ေရာ႔ကတ္ ဟာ ထိေရာက္မွဳ အကြာအေဝး ၊ တည္ေဆာက္ပံု စသျဖင္႔ တူညီ ၾကပါတယ္ ။ သို႔ေသာ္ ကြဲျပားျခား နားတဲ႔ အခ်က္ကေတာ႔ မဇ္ဇိုင္း ဟာ Guided လုပ္ေပး ႏိုင္တာပါပဲ ။ နည္းပညာေတြ အဆင္႔ ျမင္႔လာတဲ႔ ေနာက္မွာေတာ႔ ေျပာင္းဝ ကေန ပစ္လႊတ္လိုက္တဲ႔ က်ည္ဆံ ဆိုတဲ႔ အျမင္ကေန စမွတ္ကေန ထြက္ခြါသြားတဲ႔ object အျဖစ္ အယူအဆေတြေျပာင္းလဲ လာတယ္ ။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ႔ ထိေရာက္ေပါက္ ကြဲ ေစႏိုင္တဲ႔ သာမာန္ က်ည္ဖူး အဆင္႔ ကေန လားရာလမ္းေၾကာင္းေတြကို လိုသလိုထိန္းခ်ဳပ္ေပးႏိုင္တဲ႔ targeting ေတြပါလာျခင္းပါပဲ ။ မဇ္ဇိုင္းတစ္ခုမွာဆိုရင္ Targeting (ဝါ) guidance လို႔ေခၚတဲ႔ လိုရာေနရာကို က်ေရာက္ေပါကြဲေစႏိုင္တဲ႔ စနစ္ ၊ Flight System ဆိုတဲ႔ ပ်ံသန္းမွဳ စနစ္ ၊ Engine ဆိုတဲ႔ ေမာင္းႏွင္မွု စနစ္နဲ႔ warhead လို႔ေခၚတဲ႔ ထိမွန္ေပါက္ကြဲ မဲ႔ က်ည္ဖူးတို႔ ပါဝင္ပါတယ္ ။
မဇ္ဇိုင္းမ်ား မွာမွ အသံုးျပဳမဲ႔ရည္ရြယ္ခ်က္ေပၚ မူတည္ၿပီး အမ်ိဳးစားေတြလည္းကြဲျပားပါေသးတယ္ ။ သေဘာၤေတြ ၊ sea-based target ေတြကို ပစ္ခတ္ဖို႔အတြက္ Cruise Missile ေတြ ၊ Anti Ship Missile ေတြ ဆိုၿပီးရွိသလို ၊ တင္႔ကားေတြ ၊ သံခ်ပ္ကားေတြကို ပစ္ခတ္ဖ်က္ဆီးဖို႔အတြက္ထုတ္လုပ္ထားတဲ႔ Anti-Tank Missile ေတြ ၊ တိုက္ေလယာဥ္ေတြကို ပစ္ခ် ႏိုင္မဲ႔ Aircraft Missile ေတြ ၊ ျႏဴကလီးယား ထိပ္ဖူးတပ္ ထားတဲ႔ ballistic missile ေတြ ၊ ၿဂိဳလ္တုေတြကို ပစ္ခ်ႏိုင္မဲ႔ Anti-satellite missile ေတြ ဆိုၿပီး အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ ျႏဴ ကလီးယား ထိပ္ဖူးတပ္ intercontinental ballistic missile (ICBM) မ်ားကေတာ႔ ေနာက္ဆံုး ေပၚ လက္နက္မ်ားျဖစ္ပါတယ္ ။ ကမၻာမွာ ပိုင္ဆိုင္တဲ႔ ႏိုင္ငံ အနည္းငယ္သာရွိပါေသးတယ္ ။ အကြာေဝး မိုင္ေပါင္း ၃၅၀၀ ေလာက္ထိ ေရာက္ရွိႏိုင္ၿပီးေတာ႔ မဇ္ဇိုင္းတစ္လံုးတည္းနဲ႔ ျႏဴကလီးယားထိပ္ဖူးေတြ အမ်ားႀကီးတပ္ထားၿပီး မတူညီတဲ႔ ေနရာေတြကိုက်ေရာက္ေပါက္ကြဲ ေစနိုင္ပါတယ္ ။
အခု ေျပာတဲ႔ အေၾကာင္းရာေတြဟာ လူသားေတြရဲ့အသိဥာဏ္ ၊ နည္းပညာ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာမွုနဲ႔အတူ တိုးတက္ေျပာင္းလဲ႔ခဲ႔ တဲ႔ က်ည္ဆံေတြရဲ့ development ျဖစ္စဥ္ေတြပဲရွိပါေသးတယ္ (ၾကားထဲမွာက်န္ေနခဲ႔တာေတြလည္းအမ်ားႀကီးရွိပါေသးတယ္ ) ။ ေနာက္ၿပီးေတာ႔ ဒီ က်ည္ဖူးေတြ ၊ ေရာ႔ကတ္ေတြ ၊ မဇ္ဇိုင္းေတြကုိ counter ျပန္ပစ္ခတ္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ႔ anti-rocket ၊ anti-missile ေတြ ။ အာရံုခံ ေရဒါေတြ ၊ missile defence system ေတြ ၊ dome လို႔ေခၚတဲ႔ သံကြန္ခ်ာစနစ္ေတြ ၊ emp လို႔ေခၚတဲ႔ လွ်ပ္စစ္သံလိုက္လွိဳင္းလက္နက္ေတြ ၊ ေလဆာေရာင္ျခည္ လက္နက္ေတြ စသျဖင္႔ အမ်ားႀကီးရွိေနပါေသးတယ္ ။
(ရုပ္ဆိုး)