“ကုိလိုနီ၀ါဒႏွင့္ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအလြန္”

ဖြံျဖိဳးမွဳအေၾကာင္းကိုေျပာဆိုၾကလွ်င္ ကုိလိုနီျပဳျခင္း အေၾကာင္းမွာမပါမျဖစ္ပါလာစျမဲျဖစ္ေပသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ကမၻာ့အဆင္းရဲဆုံးေသာႏိုင္ငံအမ်ားစုမွာ တစ္ခ်ိန္တစ္ခါက ကိုလိုနီအျဖစ္ တိုင္းတပါးသားတို့၏ ကြ်န္ျပဳသိမ္းပိုက္ခံခဲ့ၾကရျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္၏။ ခြ်င္းခ်က္အျဖစ္ ကိုလိုနီမျဖစ္ခဲ့ဖူးေသာအီသိယိုပီးယား ႏိုင္ငံႏွင့္ အဂၤလိပ္ကိုလိုနီျဖစ္ခဲ့ဖူးေသာ စူပါ ပါ၀ါအေမရိကန္တို ့ကိုေတြ့ႏိုင္ေပ၏။ ဒုတိယကမၻာစစ္အျပီး ၂၀ ရာစုအစတြင္ ကိုလိုနီဖ်က္သိမ္းေရးမ်ား က်ယ္က်ယ္ျပန့္ျပန္ ့လုပ္ေဆာင္လာေသာေၾကာင့္ ယေန ့ကမၻာၾကီးတြင္ ကိုလုိနီနယ္ပယ္မ်ား မရွိသေလာက္ပင္။သို ့ပင္ေသာ္ျငား ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳသီအိုရီမ်ားႏွင့္ လက္ေတြ ့လုပ္ငန္းလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားတြင္မူကိုလိုနီ၀ါဒ၏ သေဘာသဘာ၀ႏွင့္ ဆုိးေမြ၊ေကာင္းေမြတို ့ကိုထဲ့သြင္းစဥ္းစားရစျမဲျဖစ္၏။



ကိုလိုနီ၀ါဒ (Colonialism)

ကိုလုိနီ၀ါဒဟူသည္“ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံသားတို ့ႏွင့္ ၎၏နယ္နမိတ္မ်ားအား အျခားေသာတိုင္းတပါးႏိုင္ငံမ်ားမွႏိုင္ငံေရးအရ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း”ဟု အလြယ္အားျဖင့္ အဓိပါၸယ္ဖြင့္ဆိုႏိုင္ေပမည္။ ဤတြင္ အဆိုပါတိုင္းတပါးသားမ်ားသိသိသာသာအေျခခ်ေနထိုင္မွဳမ်ားလည္း ရွိႏိုင္၍ မရွိျခင္းလည္းျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ဤသို ့ႏိုင္ငံေရးအားျဖင့္ထိန္းခ်ဳပ္မွဳသည္ ကမၻာလုံးဆိုင္ရာ အာဏာခ်ိန္ခြင္လွ်ာမညီမွ်မွဳ (global powerdifferentials) ကိုထင္္ဟပ္၍ အသိမ္းပိုက္ခံ နယ္ေျမမ်ားအေပၚ၌ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာလႊမ္းမိုးမွဳမ်ားကိုျဖစ္ေပၚေစေလသည္။
ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳသီအိုရီမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ကိုလိုနီ၀ါဒအေၾကာင္းထဲ့သြင္းေဆြးေႏြးရျခင္း၌ အေၾကင္းရင္းသုံးခုရွိေပသည္။ ပထမအေၾကာင္းရင္းမွာ ကိုလိုနီျပဳျခင္းသည္ကမၻာၾကီး၏ အစိတ္အပိုင္းေနရာေဒသတို ့အား ပိုမုိ၍ခ်ိတ္ဆက္မိေစျခင္းျဖစ္၏။ ကမၻာ့ေဒသမ်ားႏွင့္တိုင္းျပည္မ်ားအၾကား ကမၻာ့အတိုင္းအတာ အားျဖင့္ (global scale) ကူးလူးဆက္ဆံၾကျခင္းႏွင့္စုစည္းေႏွာင္ဖြဲ ့မွဳမ်ားကို  ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳသီအိုရီမ်ားစြာတြင္နည္းလမ္းမ်ိဳးစုံျဖင့္ထဲ့သြင္းတည္ေဆာက္ၾကေပသည္။ ဤသုိ ့ကမၻာ့အစိတ္အပိုင္းမ်ား ခ်ိတ္ဆက္မိျခင္းမွာကိုလိုနီ၀ါဒတစ္ခုတည္းေၾကင့္ဟု မေျပာဆိုႏိုင္္ေသာ္လည္း ၎ကိုလိုနီ၀ါဒသည္ ယေန ့ေခတ္အက်ယ္ေလာင္ဆုံးေျပာဆိုေနၾကသည့္ကမၻာလုံးျပဳျခင္း (globalization) အတြက္မူ ေသာ့ခ်က္အျခင္းအရာတစ္ခုျဖစ္ေပသည္။

ဒုတိယအေၾကာင္းရင္းမွာကိုလုိနီျပဳျခင္းျဖစ္စဥ္တြင္ ပါ၀င္ေသာ အာဏာဆက္ဆံေရး (power relation) ေၾကာင့္ျဖစ္၏။အမွန္စင္စစ္ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမွဳေရးအားျဖင့္ ဥေရာပႏိုင္ငံတို ့မွ အျခားကမၻာ့အစိတ္အပိုင္းတို့အား ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳသည္ အႏွီဥေရာပႏိုင္ငံတို ့၏ ပိုမိုသာလြန္ေသာ အာဏာပါ၀ါကိုျပဆိုေပသည္။ဤကဲ့သို ့အဖိႏွိပ္ခံႏွင့္ ထိန္းခ်ဳပ္သူတို ့အၾကား အာဏာမညီမွ်မွဳ (powerinequalities) သည္ ကမၻာ့ျမာက္ျခမ္းႏွင့္ ေတာင္ျခမ္းတိုင္းျပည္မ်ားအၾကား မတူညီသည့္ ဖြံ့ျဖိဳးမွဳအေတြ ့အၾကဳံ မ်ားကို ျဖစ္ေစသည္သာမက  ယေန ့ေခတ္လြတ္လပ္ျပီဟု ဆိုႏိုင္ေသာ ေတာင္ပိုင္းတိုင္းျပည္မ်ား၏လြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ကိုယ္ပိုင္ျပ႗န္းခြင့္မ်ားကိုပင္ နည္းလမ္းမ်ားစြာျဖင့္ ဆက္လက္၍ ကန့္သတ္ေနျပန္ေသး၏။ ဤသုိ ့ေသာ ျဖစ္စဥ္ကိုပင္ “ေခတ္သစ္-ကိုလိုနီ၀ါဒ (neo-colonialsim)”ဟုကင္ပြန္းတပ္ၾကျခင္းလည္းျဖစ္၏။ ေတာင္ပိုင္းတိုင္းျပည္တို ့မွာ ဥပေဒအရ လြတ္လပ္ေရးရျပီဟုေျပာဆိုႏိုင္ေသာ္လည္းကမၻာ့အာဏာဆက္ဆံေရးတြင္ (global power relation) တြင္ ေျမာက္ကမၻာျခမ္းမွ ေတာင္ကမၻာျခမး္အေပၚလႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မွဳ ရွိျမဲရွိဆဲပင္ျဖစ္သည္ဟု ဆိုလိုပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကမၻာ့ေျမာက္ျခမ္းတိုင္းျပည္မ်ားသည္ေတာင္ပိုင္းတိုင္းျပည္မ်ား၏ ဆုံးျဖတ္လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားအေပၚ ေကာ္ပိုေရးရွင္းၾကီးမ်ား(TNCs=Trans-National Corporations) မွ၎၊ ကမၻာ့ဘဏ္ (World Bank) ကဲ့သို ့ေသာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာအဖြဲ့အစည္းမ်ားမွ၎ ၀င္ေရာက္ျခယ္လွယ္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

ေနာက္ဆုံးအေၾကင္းရင္းမွာကိုလိုနီ၀ါဒသည္ သက္ဆိုင္ရာ ကိုလိုနီႏိုင္ငံတို ့၏ လူမွဳေရးအေဆာက္အဦးမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ေဘာဂေဗဒ စံနစ္မ်ား ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳ စံႏွဳနး္မ်ားကို ေျပာင္းလဲေစခဲ့ေသာေၾကာင့္ျဖစ္၏။ဤသို ့ေသာအေျပင္းအလဲမ်ားသည္ လြတ္လပ္ေရးျပီးသည့္တိုင္ေအာင္ ဆက္လက္သက္ဆုိးရွည္ေနေလ့ရွိ၏။ဤေနရာတြင္ ကိုလိုနီႏိုင္ငံတို ့သည္ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ ့၏ အာဏာအတိုင္းအဆ၊ ကြ်န္ျပဳသိမ္းပိုက္ျခင္းမခံရမွီကတင္ကူးအေျခအေနမ်ား (pre-conditions)၊ ကိုလိုနီျပဳျခင္းခံရသည့္ အခ်ိန္ စသည့္အခ်က္မ်ားအေပၚတြင္မူတည္၍ကိုလိုနီဘ၀အေတြ ့အၾကဳံမ်ား ကြဲျပားျခားနားၾကေပသည္။
အမွန္တကယ္ေတာ့ကိုလိုနီျပဳျခင္း၊နယ္ခ်ဲ  ့သိမ္းပိုက္ျခင္းသည္ေရွးပေ၀သဏီမတိုင္ခင္ကတည္းပင္  ကမၻာ့သမုိင္း၌ရွိခဲ့သည္သာျဖစ္သည္။ သို ့ရာတြင္ ဥေရာပသားတို့၏ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ ့ျခင္းကား ကုန္သြယ္မွဳအတြက္ႏွင့္ ေစ်းကြက္ခ်ဲ  ့ထြင္ရန္အလို ့ငွာ ကြ်န္ျပဳတိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့ၾကျခငး္ျဖစ္သည္ကိုမူသတိခ်ပ္ရေပမည္။ မည္သို ့ဆိုေစ ဒုတိယကမၻာစစ္အျပီးတြင္မူ ကိုလိုနီႏိုင္ငံတို ့၏လြတ္လပ္ေရးေတာင္းဆိုတိုက္ပြဲမ်ားႏွင့္၊စူပါ ပါ၀ါမ်ားျဖစ္လာၾကေသာ အေမရိကားႏွင့္ ဆုိဗီယက္တို ့၏ ကိုလိုနီစံနစ္ဖ်က္သိမ္းေရးေထာက္ခံမွဳမ်ားေၾကာင့္ ကမၻာ့ႏိုင္ငံမ်ား တစတစ လြတ္လပ္ေရးရလာခဲ့ၾကေတာ့၏။ အျခားဖက္တြင္လည္းစီးပြားေရးလုပ္နည္းလုပ္ဟန္မ်ားမွာ မ်ားစြာေျပာင္းလဲလာခဲ့ကာ တိုင္းျပည္ခ်င္းကုန္သြယ္ရန္အတြက္ႏိုင္ငံေရးအရထိန္းခ်ဳပ္ရန္မလိုေတာ့ပဲ ႏိုင္ငံစုံေကာ္ပိုေရးရွင္းၾကီးမ်ား(MNCs=Multi-National Corporations) မွတဆင့္လုပ္ကိုင္လာၾက၏။ ၎စီးပြားေရးအုပ္စုၾကီးတိုို့၏ တန္ခုိးအာဏာမွာလည္း တစတစပိုမိုၾကီးထြားလာ၏။ အက်ိဳးဆက္အားျဖင့္ လြတ္လပ္ျပီးစ ႏိုင္ငံငယ္တို့သည္ ႏိုင္ငံေရးအရလြတ္လပ္ျပီဟု ဆိုလာႏိုင္ေသာ္လည္း စီးပြားေရးအရမူ ယခင္မာစတာ နယ္ခ်ဲ့ႏိုင္ငံၾကီးမ်ားအေပၚ လက္ေ၀ခံအျဖစ္ မွီခုိေနရဆဲဘ၀မွ မကြ်တ္လြတ္ႏိုင္ေတာ့ေပ။

[…ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို့အရယူခဲ့ေသာ အဂၤလိပ္တို ့၏လြတ္လပ္ေရးကတိက၀တ္ကို စီးပြားေရးအရမလြတ္လပ္ ဟုေ၀ဖန္ခဲ့သည့္ကြန္ျမဴနစ္တို ့၏ စာတမ္းကို သတိရပါေလ…။ဤကားစကားခ်ပ္…]
ဤသို ့လက္သစ္ကိုလိုနီ၀ါဒ(neo-colonialism) ပုံစံအားျဖင့္ ဆက္လက္တည္ရွိေနမွဳသည္ပင္လွ်င္ “အေနာက္ကမၻာ(Western)” (သို ့) “ေျမာက္ကမၻာျခမ္း (Northern)” ၏ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္မ်ားသာ ပိုမိုေကာင္းမြန္သည္၊မမွားႏိုင္၊ စံျပအျဖစ္ယူရမည္ ဟူေသာ အျမင္ကို ခိုင္မာေစသကဲ့သို ့ရွိေတာ့၏။ ဤသည္ကိုပင္လက္မခံ၊ ဆန္ ့က်င္တြန္းလွန္ရန္အားထုတ္ခဲ့ေသာ သီအိုရီအျမင္ကား “ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအလြန္သီအိုရီ”ဟုျမန္မာျပန္ဆိုေသာ္ ရႏိုင္အံ့သည့္ “Post-Development” ခ်ဥ္းကပ္နည္းပင္ျဖစ္ေတာ့သည္။

ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအလြန္ (Developmentas Discourse)
၁၉၉၀ ႏွစ္မ်ားမွစ၍ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအားမည္သို ့မည္ပုံ ရယူရန္အားထုတ္ရမည္ဟူသည့္ အေျခအတင္ျငင္းခုန္မွဳမ်ားႏွင့္အတူ“ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအလြန္ အယူအဆ” (Post-development concept)သည္ ေရွ  ့တန္းသို ့ေရာက္လာခဲ့၏။ ဤလွဳပ္ရွားမွဳ၏ ဦးစီးေခါင္းေဆာင္မွာArturo Escobar ျဖစ္၍ ကုိလံဘီယာႏိုင္ငံ၏ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳျဖစ္စဥ္မ်ားကို ေလ့လာခဲ့ကာ ဤခ်ဥ္းကပ္မွဳကိုထုတ္ေဖၚတင္ျပခဲ့၏။ ၎အဆိုအားျဖင့္ “ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ” ဟူသည္ ကမၻာ့ဘဏ္၊ အေမရိကန္ႏွင့္ အျခားေသာေျမာက္ကမၻာျခမ္း အဖြဲ ့အစည္းမ်ား၏ နည္းပညာရပ္ဆိုင္ရာေ၀ါဟာရပညတ္ တစ္ခု (သို ့မဟုတ္)ေဟာေျပာခ်က္ေဒသနာ တစ္ခု (discourse) မွ်သာျဖစ္သည္ဟူ၏။ ကိုလံဘီယာႏိုင္ငံအတြင္းသို ့ျပင္ပလူစိမ္းမ်ား (Outsiders) မ၀င္လာမွီက ဆင္းရဲမြဲေတမွဳ (poverty) ဟုေခၚေသာအရာမရွိေပရာဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ (development) ဟူ၍လည္းမလိုအပ္ေပ။ အမွန္စင္စစ္ ေဒသခံကိုလံဘီယန္းမ်ားအေနျဖင့္“ဘ၀သက္တမ္းတိုေတာင္းျခင္း”၊ “ပညာေရးအခြင့္အလမ္းနည္းျခင္း”၊ ႏွင့္ “ေရ၊မီးမျပည့္စုံျခင္း”အစရွိသည့္ အရာမ်ားရွိၾကေသာ္လည္း ဤသို ့မျပည့္စုံျခင္းတို ့ကို  ဆင္းရဲမြဲေတမွဳ ျပႆနာဟူ၍ မသတ္မွတ္ၾကေပ။ သို ့ရာတြင္ျပင္ပသူစိမ္းမ်ားေရာက္ရွိလာကာ ၎တို ့၏ကိုယ္ပိုင္ သတ္မွတ္စံမ်ား၊ ေမွ်ာ္လင့္ထားမွဳမ်ားစသည့္ေပတံမ်ားႏွင့္ ေဒသခံကိုလံဘီယန္းတို ့၏ လူ ့အဖြဲ ့အစည္း၊ စီးပြားေရးပုံစံတို ့ကိုအကဲျဖတ္လိုက္သည့္အခါတြင္မူ ကိုလံဘီယာႏိုင္ငံသည္ “ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳကင္းမဲ့ေသာ (lackingdevelopment)” လူ ့အဖြဲ ့အစည္းတစ္ခုျဖစ္လာေတာ့၏။ ဤကင္းမဲ့မွဳကို ျဖည့္ဆည္းရန္အလို ့ငွာ ေျမာက္ကမၻာျခမ္းသည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ အကူအညီမ်ား(aids)၊ လုပ္နည္းကိုင္နည္းအကူအညီမ်ား (technical assistance) စသည့္္ ၎၏ ေျမာက္စံႏွဳန္းမ်ားျဖင့္အတိျပီးေသာဖြံ ့ျဖိဳးမွဳပုံစံမ်ားကို အတင္းအဓမၼတင္သြင္းလာေတာ့၏။

Escobar အလုိအရေတာင္ကမၻာျခမ္းတိုင္းျပည္မ်ား၏ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ ရယူရန္ၾကိဳးပမ္းမွဳဟူသမွ်မွာ ဥေရာပဗဟုိျပဳ၀ါဒ(Eurocentrism) ၏ယူဆခ်က္မ်ား အတိုင္းလိုက္နာလုပ္ေဆာင္ေနမွဳတို ့သာျဖစ္ေပသည္။ ဤသို ့အားျဖင့္“ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ“ “Development” ဟူေသာအရာသည္ ကမၻာၾကီး၏ နယ္ပယ္ေဒသမ်ားစြာတို ့ကို ေျမာက္ကမၻာျခမ္းမွလႊမ္းမိုးထားေသာ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္၊ စီးပြားေရး စံနစ္အတြင္းသို ့သြတ္သြင္းလာျပီးလွ်င္အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ ေဒသခံတိုင္းရင္းသားတို ့၏ ယဥ္ေက်းမွဳထုံးတမ္းဓေလ့မ်ား ေပ်ာက္ကြယ္သြားျခင္း၊သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိခုိက္ယိုယြင္းလာျခင္း၊ ေတာင္ပိုင္းသားမ်ားအၾကား နိမ့္က်သိမ္ငယ္စိတ္မ်ား၀င္ေရာက္လာျခင္းစသည့္ဆိုးက်ိဳးမ်ားကိုျဖစ္ေပၚေစေပေတာ့သည္။ [The God must be Crazy ဇတ္ကားမွ ပုလင္းခြံတစ္လုံးျဖင့္အလုပ္ရွဳပ္သြားေသာ အာဖရိကန္တစ္ဦး အေၾကာင္းႏွင့္ ယွဥ္၍ စဥ္းစားေသာ္ရေကာင္း၏။ ဤကား စကားခ်ပ္]

ဤ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳလြန္၀ါဒီမ်ား အေလးအနက္ထားၾကသည္မွာ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဆိုင္ရာေဆြးေႏြးခ်က္ (discourse ofdevelopment) ျဖစ္၏။ တနည္းအားျဖင့္ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအား အဓိပါၸယ္ဖြင့္ဆိုပုံႏွင့္ ေဆြးေႏြးတင္ျပမွဳနည္းလမ္းတို့၏ အေရးၾကီးပုံပင္။ ၎တို ့အလိုအရ “ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ ” ဟူသည့္အရာကို နားလည္ျခင္းသည္ တည္ရွိေနသည့္အာဏာဆက္ဆံေရးကို ထင္ဟပ္ျပႏိုင္၍ အျခားေသာ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအယူအဆမ်ားကို မွန္မွန္ကန္ကန္ေရြးျခယ္ႏိုင္ေစျပီးလွ်င္အခ်ိဳ  ့ေသာအိုင္ဒီယာမ်ားကိုမူ ပလွပ္ႏိုင္ေစမည္ဟူ၏။

--------------------------------------------------------------------------------------------------
KatieWillis ေရးသား၍ Routledge တိုက္ထုတ္ျဖစ္သည့္ “Theories and Practices ofDevelopment” စာအုပ္ကို အဓိကမွီျငမ္းျပဳ၍ ေရးသားထားပါသည္။ ရြက္ပုန္းသီး လီကြမ္းယူးမ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားအတြက္ ရည္ရြယ္ပါသည္။