အီဂ်စ္တို႔ရဲ့ အရွဴံး
==========
( written by Fareed Zakaria --- Washington Post )
လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ အတြင္းမွာ အေမရိကန္ေတြဟာ အီဂ်စ္အာဏာရွင္ မူဘာရက္ကို အတိုက္အခံေတြကို ေထာင္မခ်ပဲ ဒီမိုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ
အခုေတာ့ ဗုဒၶဟူးေန႔အျဖစ္အပ်က္က အီဂ်စ္လူမ်ဳိးေတြဟာ စစ္အာဏာရွင္ေတြနဲ႔ လစ္ဘရယ္မဟုတ္တဲ့ ဒီမိုကေရစီအမည္ခံၾကား ဆက္ေရြးရဦးမယ္လို႔ ေဖာ္ျပေနပါတယ္။ အီဂ်စ္ရဲ့ ေခါင္းေဆာင္မွဳအသစ္ကို ရွာဖို႔ဆိုတာ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုးကို ဖယ္ပစ္ဖို႔လိုေနပါတယ္။ ဒါဟာ အီဂ်စ္တို႔လုပ္ေဆာင္ရမယ့္ တာ၀န္ပါ။ အေမရိကန္က လုပ္ေပးရမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
အီဂ်စ္ရဲ့ အကြဲအျပဲကို အေနာက္မီဒီယာအမ်ားစုက အစၥလာမ္၀ါဒနဲ႔ ဘာသာေရးနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးခြဲျခားထားလိုတဲ့
ေမာ္စီနဲ႔ မူဆလင္ညီအကိုမ်ားဟာ အမွားမွား အယြင္းယြင္း၊ ေလာဘတၾကီးနဲ႔ လာဘ္ထိုးခဲ့ၾကပါတယ္။ ပါတီက သမၼတရာထူးအတြက္လည္း ယွဥ္ျပိဳင္မယ္မဟုတ္၊ ပါလီမာန္ထဲမွာလဲ အမ်ားစုအႏိုင္ရေအာင္ လုပ္မယ္မဟုတ္လို႔ ကတိခံထားခဲ့ၾကတာပါ။ အခုေတာ့ ဒီကတိႏွစ္ခုစလံုးကို ဖ်က္ပါေတာ့တယ္။
ဒါကို ႏုိင္ငံသားတစ္ဦးျခင္းရဲ့ အခြင့္အေရးေတြအတြက္ အာမခံခ်က္နည္းလွတဲ့ အေျခခံဥပေဒေပၚမွာ တက္သုတ္ရုိက္ခဲ့ၾကတာပါ။ အဲဒီဥပေဒမွာ ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳေတြကို ခြင့္ျပဳထားတဲ့အျပင္ အီဂ်စ္မွာရွိတဲ့ ခရစ္ယာန္လူနည္းစုအေပၚမွာ အႏုိင္က်င့္ခြင့္ေတာင္ ျပဳထားပါတယ္။ အတိုက္အခံေတြကို ႏွိမ္နင္းခြင့္ျပဳထားျပီး မူဘာရက္ရဲ့ ပါတီ၀င္ေတြကို အီဂ်စ္ႏုိင္ငံေရးမွာ လံုး၀ပါ၀င္ခြင့္မရေအာင္ တားျမစ္ထားပါတယ္။
အဆိုးဆံုးကေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္းမရွိတာပါ။ အီဂ်စ္ရဲ့ က်ဆံုးမွဳက ေျခလြတ္လက္လြတ္ၾကီးကို က်ေနပါတယ္။ ေမာ္စီအုပ္ခ်ဳပ္စဥ္အတြင္း စီးပြားေရးက ႏြံထဲနစ္ေနျပီး အလုပ္လက္မဲ့ႏွဳန္းကလည္း မိုးထိေထာင္ေနပါတယ္။ ျပည္သူေတြ ကစဥ့္ကလ်ားနဲ႔ ရာဇ၀တ္မွဳေတြ ထူေျပာျပီး လူမွဳေရးေထာက္ပံ႔မွဳေတြကလည္
လူထုရဲ့ မေက်နပ္မွဳက ပထမပိုင္းမွာ စစ္တပ္ကို ဦးတည္ပါတယ္။ မူဘာရက္က ၂၀၁၁ မွာ ျပဳတ္က်ခဲ့ျပီး စစ္တပ္က ၁၆ လအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ပါတယ္။ အခုေတာ့ ေမာ္စီထံကို လူထုက ဦးတည္ေနပါျပီ။ ဒီအေျခအေနက တိုင္းျပည္မွာ မထူးျခားဘူးဆိုရင္ ဒီမေက်နပ္မွဳဟာ လြယ္လြယ္နဲ႔ေတာ့ ေျပလည္မယ့္ပံုမရွိပါဘူး။
အီဂ်စ္စစ္တပ္ကေတာ့ ဒီအာဏာသိမ္းမွဳဟာ ေပ်ာ့ေပ်ာ့ေျပာင္းေျပာင္းနဲ
အခုလတ္တေလာမွာေတာ့ စစ္အာဏာရွင္စနစ္တရား၀င္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းခဲ့ေပမယ့္လည္း စစ္တပ္ရဲ့ ၾသဇာအာဏာေတြ ျပန္လည္ သက္၀င္လွဴပ္ရွားေနပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ စစ္တပ္ဘတ္ဂ်က္ဟာ ပါလီမာန္ကေကာ သမၼတကပါ ေမးျမန္းစံုစမ္းလို႔မရတဲ့ ပဥၥလက္ေသတၱာနက္လို ျဖစ္ေနပါတယ္။ ေမာ္စီက တက္ၾကြေနတဲ့ လစ္ဘရယ္အင္အားစုကို မွားယြင္းစြာ ကြပ္ကဲေနတုန္း ဖိႏွိပ္တတ္တဲ့ စစ္တပ္အာဏာျပန္ရဖို႔ လမ္းေဖာက္ေပးသလိုျဖစ္ခဲ့ပါတ
အီဂ်စ္မွာ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ သက္ဆိုးရွည္ခဲ့တဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ဟာ မျဖစ္သင့္မျဖစ္ထိုက္တဲ႔ အျပင္းအထန္တြန္းကန္မွဳေတြကိ
ေမာ္စီနဲ႔ မူဆလင္ညီအကိုမ်ားဟာ ဒီအဆိုးေက်ာ့သံသရာစက္၀ိုင္း
ဒီလိုေခါင္းေဆာင္မ်ဳးိ ကမၻာေပၚမွာ ရွိေနပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကႏုိင္ငံ၊ ပရီတိုရီယာေဆးရုံေပၚမွာ ေသအံ့မူးမူးျဖစ္ေနတဲ့ နယ္ဆင္မန္ဒဲလားမွာ ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားမွဳေတြအတြက္
ထိပ္ဆံုးအခ်က္အေနနဲ႔ကေတာ့ သူဟာတိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ေနရာမွာ အာဖရိကန္လူမ်ဳိးေတြကို ေတာင္အာဖရိကႏုိင္ငံသစ္ရဲ့ အေရးပါတဲ့ေနရာမွာ ရွိေစရမယ္လို႔ အာမခံႏုိင္ခဲ့ျပီး ေနသားတက်ျဖစ္ေအာင္ စြမ္းေဆာင္ႏုိင္ခဲ့တာပါ။
အာဏာလက္ကိုင္ျဖစ္သြားတဲ့ လူမည္းေတြက အသားေရာင္ခြဲျခားခဲ့တဲ့ လူျဖဴေတြအေပၚ ျပန္ကလဲ့စားေခ်ဖို႔ မန္ဒဲလားကို ဖိအားေပးခဲ့တာကို စိတ္ကူးၾကည့္စမ္းပါ။ မန္ဒဲလားဟာ ဒါေတြကို ေက်ာ္လႊားျပီး တိုင္းျပည္အတြက္၊ သမိုင္းေၾကာင္းအတြက္ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာေတြကို လုပ္ခဲ့ပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ ဒီမိုကေရစီျဖစ္စဥ္ကို ေထာက္ပံ႔ရင္း၊ သမၼတနဲ႔ လက္တြဲရင္း၊ သေဘာထားေပ်ာ့ေပ်ာင္းဖို႔ တိုက္တြန္းရင္း အလယ္အလတ္လမ္းစဥ္ကိုလိုက္ဖို
အမွန္စင္စစ္ေတာ့ ၀ါရွင္တန္ရဲ့ ဦးေဆာင္မွဳက႑ဟာ အေတာ္ၾကီးကို အားမကိုးေလာက္ပါဘူး။ ကိုင္ရုိကို ေခါင္းေဆာင္ႏိုင္မွဳကသာ ျပသနာပါ။ ေမာ္စီဟာ မန္ဒဲလားမဟုတ္။ သူ႔ကို ေအာင္ႏိုင္ခဲ့သူလည္းမဟုတ္။ ဒီလိုျခားနားမွဳေတြေၾကာင့္ အီဂ်စ္ဟာ ေတာင္အာဖရိကထက္ ခက္ခဲတဲ့ ဒီမိုကေရစီလမ္းေၾကာင္းကို ေလွ်ာက္လွမ္းရပါလိမ့္မယ္။
==========
( written by Fareed Zakaria --- Washington Post )
လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ အတြင္းမွာ အေမရိကန္ေတြဟာ အီဂ်စ္အာဏာရွင္ မူဘာရက္ကို အတိုက္အခံေတြကို ေထာင္မခ်ပဲ ဒီမိုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ
အခုေတာ့ ဗုဒၶဟူးေန႔အျဖစ္အပ်က္က အီဂ်စ္လူမ်ဳိးေတြဟာ စစ္အာဏာရွင္ေတြနဲ႔ လစ္ဘရယ္မဟုတ္တဲ့ ဒီမိုကေရစီအမည္ခံၾကား ဆက္ေရြးရဦးမယ္လို႔ ေဖာ္ျပေနပါတယ္။ အီဂ်စ္ရဲ့ ေခါင္းေဆာင္မွဳအသစ္ကို ရွာဖို႔ဆိုတာ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုးကို ဖယ္ပစ္ဖို႔လိုေနပါတယ္။ ဒါဟာ အီဂ်စ္တို႔လုပ္ေဆာင္ရမယ့္ တာ၀န္ပါ။ အေမရိကန္က လုပ္ေပးရမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
အီဂ်စ္ရဲ့ အကြဲအျပဲကို အေနာက္မီဒီယာအမ်ားစုက အစၥလာမ္၀ါဒနဲ႔ ဘာသာေရးနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးခြဲျခားထားလိုတဲ့
ေမာ္စီနဲ႔ မူဆလင္ညီအကိုမ်ားဟာ အမွားမွား အယြင္းယြင္း၊ ေလာဘတၾကီးနဲ႔ လာဘ္ထိုးခဲ့ၾကပါတယ္။ ပါတီက သမၼတရာထူးအတြက္လည္း ယွဥ္ျပိဳင္မယ္မဟုတ္၊ ပါလီမာန္ထဲမွာလဲ အမ်ားစုအႏိုင္ရေအာင္ လုပ္မယ္မဟုတ္လို႔ ကတိခံထားခဲ့ၾကတာပါ။ အခုေတာ့ ဒီကတိႏွစ္ခုစလံုးကို ဖ်က္ပါေတာ့တယ္။
ဒါကို ႏုိင္ငံသားတစ္ဦးျခင္းရဲ့ အခြင့္အေရးေတြအတြက္ အာမခံခ်က္နည္းလွတဲ့ အေျခခံဥပေဒေပၚမွာ တက္သုတ္ရုိက္ခဲ့ၾကတာပါ။ အဲဒီဥပေဒမွာ ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳေတြကို ခြင့္ျပဳထားတဲ့အျပင္ အီဂ်စ္မွာရွိတဲ့ ခရစ္ယာန္လူနည္းစုအေပၚမွာ အႏုိင္က်င့္ခြင့္ေတာင္ ျပဳထားပါတယ္။ အတိုက္အခံေတြကို ႏွိမ္နင္းခြင့္ျပဳထားျပီး မူဘာရက္ရဲ့ ပါတီ၀င္ေတြကို အီဂ်စ္ႏုိင္ငံေရးမွာ လံုး၀ပါ၀င္ခြင့္မရေအာင္ တားျမစ္ထားပါတယ္။
အဆိုးဆံုးကေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္းမရွိတာပါ။ အီဂ်စ္ရဲ့ က်ဆံုးမွဳက ေျခလြတ္လက္လြတ္ၾကီးကို က်ေနပါတယ္။ ေမာ္စီအုပ္ခ်ဳပ္စဥ္အတြင္း စီးပြားေရးက ႏြံထဲနစ္ေနျပီး အလုပ္လက္မဲ့ႏွဳန္းကလည္း မိုးထိေထာင္ေနပါတယ္။ ျပည္သူေတြ ကစဥ့္ကလ်ားနဲ႔ ရာဇ၀တ္မွဳေတြ ထူေျပာျပီး လူမွဳေရးေထာက္ပံ႔မွဳေတြကလည္
လူထုရဲ့ မေက်နပ္မွဳက ပထမပိုင္းမွာ စစ္တပ္ကို ဦးတည္ပါတယ္။ မူဘာရက္က ၂၀၁၁ မွာ ျပဳတ္က်ခဲ့ျပီး စစ္တပ္က ၁၆ လအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ပါတယ္။ အခုေတာ့ ေမာ္စီထံကို လူထုက ဦးတည္ေနပါျပီ။ ဒီအေျခအေနက တိုင္းျပည္မွာ မထူးျခားဘူးဆိုရင္ ဒီမေက်နပ္မွဳဟာ လြယ္လြယ္နဲ႔ေတာ့ ေျပလည္မယ့္ပံုမရွိပါဘူး။
အီဂ်စ္စစ္တပ္ကေတာ့ ဒီအာဏာသိမ္းမွဳဟာ ေပ်ာ့ေပ်ာ့ေျပာင္းေျပာင္းနဲ
အခုလတ္တေလာမွာေတာ့ စစ္အာဏာရွင္စနစ္တရား၀င္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းခဲ့ေပမယ့္လည္း စစ္တပ္ရဲ့ ၾသဇာအာဏာေတြ ျပန္လည္ သက္၀င္လွဴပ္ရွားေနပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ စစ္တပ္ဘတ္ဂ်က္ဟာ ပါလီမာန္ကေကာ သမၼတကပါ ေမးျမန္းစံုစမ္းလို႔မရတဲ့ ပဥၥလက္ေသတၱာနက္လို ျဖစ္ေနပါတယ္။ ေမာ္စီက တက္ၾကြေနတဲ့ လစ္ဘရယ္အင္အားစုကို မွားယြင္းစြာ ကြပ္ကဲေနတုန္း ဖိႏွိပ္တတ္တဲ့ စစ္တပ္အာဏာျပန္ရဖို႔ လမ္းေဖာက္ေပးသလိုျဖစ္ခဲ့ပါတ
အီဂ်စ္မွာ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ သက္ဆိုးရွည္ခဲ့တဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ဟာ မျဖစ္သင့္မျဖစ္ထိုက္တဲ႔ အျပင္းအထန္တြန္းကန္မွဳေတြကိ
ေမာ္စီနဲ႔ မူဆလင္ညီအကိုမ်ားဟာ ဒီအဆိုးေက်ာ့သံသရာစက္၀ိုင္း
ဒီလိုေခါင္းေဆာင္မ်ဳးိ ကမၻာေပၚမွာ ရွိေနပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကႏုိင္ငံ၊ ပရီတိုရီယာေဆးရုံေပၚမွာ ေသအံ့မူးမူးျဖစ္ေနတဲ့ နယ္ဆင္မန္ဒဲလားမွာ ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားမွဳေတြအတြက္
ထိပ္ဆံုးအခ်က္အေနနဲ႔ကေတာ့ သူဟာတိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ေနရာမွာ အာဖရိကန္လူမ်ဳိးေတြကို ေတာင္အာဖရိကႏုိင္ငံသစ္ရဲ့ အေရးပါတဲ့ေနရာမွာ ရွိေစရမယ္လို႔ အာမခံႏုိင္ခဲ့ျပီး ေနသားတက်ျဖစ္ေအာင္ စြမ္းေဆာင္ႏုိင္ခဲ့တာပါ။
အာဏာလက္ကိုင္ျဖစ္သြားတဲ့ လူမည္းေတြက အသားေရာင္ခြဲျခားခဲ့တဲ့ လူျဖဴေတြအေပၚ ျပန္ကလဲ့စားေခ်ဖို႔ မန္ဒဲလားကို ဖိအားေပးခဲ့တာကို စိတ္ကူးၾကည့္စမ္းပါ။ မန္ဒဲလားဟာ ဒါေတြကို ေက်ာ္လႊားျပီး တိုင္းျပည္အတြက္၊ သမိုင္းေၾကာင္းအတြက္ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာေတြကို လုပ္ခဲ့ပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ ဒီမိုကေရစီျဖစ္စဥ္ကို ေထာက္ပံ႔ရင္း၊ သမၼတနဲ႔ လက္တြဲရင္း၊ သေဘာထားေပ်ာ့ေပ်ာင္းဖို႔ တိုက္တြန္းရင္း အလယ္အလတ္လမ္းစဥ္ကိုလိုက္ဖို
အမွန္စင္စစ္ေတာ့ ၀ါရွင္တန္ရဲ့ ဦးေဆာင္မွဳက႑ဟာ အေတာ္ၾကီးကို အားမကိုးေလာက္ပါဘူး။ ကိုင္ရုိကို ေခါင္းေဆာင္ႏိုင္မွဳကသာ ျပသနာပါ။ ေမာ္စီဟာ မန္ဒဲလားမဟုတ္။ သူ႔ကို ေအာင္ႏိုင္ခဲ့သူလည္းမဟုတ္။ ဒီလိုျခားနားမွဳေတြေၾကာင့္ အီဂ်စ္ဟာ ေတာင္အာဖရိကထက္ ခက္ခဲတဲ့ ဒီမိုကေရစီလမ္းေၾကာင္းကို ေလွ်ာက္လွမ္းရပါလိမ့္မယ္။