ဒီကေန႕ေတာ့ ေခတ္သစ္စစ္ပဲြသမိုင္းမွာအေရးပါတဲ့ အလွည့္အေျပာင္းတစ္ခု ကိုဖန္တီးေပးခဲ့တဲ့ ၂၀၀၈ခုႏွစ္အတြင္း ရုရွားနဲ႕ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာႏွစ္ႏုိင္ငံၾကားျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ေတာင္အိုဆက္တီးယားစစ္ပဲြကို ဗဟုသုတအလို႕ငွာတင္ျပလိုက္ပါတယ္။
ေနာက္ခံသမိုင္း
၁။ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာသည္ စတုရန္းကီလုိမီတာ (၆၉၇၀၀)က်ယ္၀န္းၿပီး အက္ခါဇီးယားႏွင့္ ေတာင္ အိုဆက္တီးယားအပါအ၀င္ လူဦးေရ ၄.၄ သန္းရွိကာ ကက္စ္ပီယံႏွင့္ ပင္လယ္နက္ၾကားတြင္ရွိသည့္ ႏိုင္ငံ ငယ္ေလးျဖစ္သည္။ ၁၉၁၇ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလတြင္ ႐ုရွားဘုရင္အား ႐ုရွားေဘာ္ရွီဗစ္(ကြန္ျမဴနစ္)တို႔မွ ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္ ခဲ့သည္။ ၎င္းအခ်ိန္တြင္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာက ခြဲထြက္ၿပီး ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ၌ မင္ရွီဗစ္တို႔မွ ဦးေဆာင္ၿပီး အစိုးရဖြဲ႕စည္းသည္။ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္တြင္ ဆိုဗီယက္တို႔က ျပန္လည္ သိမ္းပိုက္ၿပီး ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုအတြင္း ထည့္သြင္းလိုက္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေဂ်ာ္ဂ်ီယာက ႐ုရွားထံမွ ျပန္လည္ခြဲထြက္လိုစိတ္ အၿမဲရွိေနခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၉၁ခုႏွစ္ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုၿပိဳကြဲခ်ိန္တြင္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာက လြတ္လပ္ေရးေၾကျငာခဲ့သည္။ ထိုသို႔ေၾကျငာခ်ိန္တြင္ ေတာင္အိုဆက္တီးယားႏွင့္ အက္ခါဇီးယား တို႔သည္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာထဲတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။
၂။ ယင္းအခ်ိန္ကတည္းက အက္ခါဇီးယားႏွင့္ ေတာင္အိုဆက္တီးယားတို႔သည္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ ထံမွ ခြဲထြက္လိုၾကသည္။ ေတာင္အိုဆက္တီးယားျပည္သူသည္ ႐ုရွားျပည္ေထာင္စုရွိ ေျမာက္အိုဆက္တီးယားေဒသလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ လူမ်ဳိးခ်င္းတူညီေသာေၾကာင့္ ပူးေပါင္းလိုေၾကာင္း ၎င္းအခ်ိန္ကတည္းက ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာသမၼတႏိုင္ငံ ေပၚေပါက္လာခ်ိန္တြင္ ေျမာက္အိုဆက္တီးယားႏွင့္ပူးေပါင္းကာ ႐ုရွားႏွင့္ပူးေပါင္းမည္ဟု ေတာင္အိုဆက္တီးယားက အတိအလင္းေျပာၾကားလာခဲ့သည္။ အလားတူပင္ အက္ခါဇီးယားကလည္း ပုန္ကန္လာခဲ့သည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာက အင္အားသံုးၿပီး ေျဖရွင္းရန္ႀကိဳးပမ္းလာခဲ့သည္။ ၎င္းအေျခအေနကို ႐ုရွားက ေတာင္အိုဆက္တီးယား၌ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ား ေစလႊတ္ထားရွိျခင္းျဖင့္ ေျဖရွင္းခဲ့သည္။ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာသမၼတ ရွီဗာနာေဇ (ယခင္ ဆိုဗီယက္ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးေဟာင္း)သည္ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ ျပဳတ္က်ၿပီးေနာက္ ၎င္း၏ လက္ေထာက္ျဖစ္သူ ဆက္ကက္ရွီဗလီ သမၼတျဖစ္လာခဲ့သည္္။ ၎င္းကေဂ်ာ္ဂ်ီယာရွိ ခြဲထြက္ေရးေတာင္းဆိုသည့္ ေဒသမ်ားအား ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ရရွိေရး လုပ္ေဆာင္မည္ဟု ေႂကးေၾကာ္ခဲ့သည္။ ၎င္းအခ်ိန္တြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ တပ္မေတာ္ စြမ္းရည္ျမင့္မားေရးေလ့က်င့္ေပးမႈမ်ား ျပဳလုပ္လ်က္ရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႐ုရွား-ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ ဆက္ဆံေရးတင္းမာလာသကဲ့သို႔ ႐ုရွား-အေမရိကန္ ဆက္ဆံေရးသည္လည္း တင္းမာလာခဲ့သည္။
၃။ ႐ုရွားႏွင့္ တိုက္ပြဲမျဖစ္ပြားမီ သီတင္းတစ္ပတ္လိုသည့္အခ်ိန္ထိ အေမရိကန္နည္းျပမ်ား ေဂ်ာ္ဂ်ီယာႏိုင္ငံ၌ ရွိေနခဲ့သည္။ အေမရိကန္တို႔က ေလ့က်င့္ေပးေနေသာေၾကာင့္ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္တြင္ ေတာင္အိုဆက္တီးယားကို တိုက္ခိုက္လိမ့္မည္ဟူေသာ သတင္းမ်ားထြက္ေပၚေနခဲ့သည္။ ၎အျပင္ေဂ်ာ္ဂ်ီယာႏွင့္ ယူကရိန္းတို႔ကလည္း ေနတိုးအဖြဲ႕၀င္ျဖစ္္ရန္ ျပင္ဆင္ေနခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ေတာင္အိုဆက္တီးယားရွိ တက္စ္ခင္ဗီလီၿမိဳ႕ကို ေဂ်ာ္ဂ်ီယာက အင္အားအလံုးအရင္းျဖင့္ တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ ယင္းတိုက္ခိုက္မႈတြင္ ေတာင္အိုဆက္တီးယားရွိ ႐ုရွားၿငိမ္းခ်မ္းေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ားႏွင့္ ႐ုရွားႏိုင္ငံကူးလက္မွတ္ကိုင္ေဆာင္ထားသည့္ အရပ္သားမ်ား လည္း ေသဆံုး၊ ဒဏ္ရာရရွိခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႐ုရွားႏိုင္ငံသည္ ျပည္သူမ်ား၏ အသက္အိုးအိမ္ကို ကာကြယ္ရန္တာ၀န္ရွိသည္ဟုေျပာၾကားကာ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာကို အင္အားအလံုးအရင္းျဖင့္ တုံ႔ျပန္ တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။
စစ္ျဖစ္ရသည့္အေၾကာင္းရင္း
၄။ အေမရိကန္တို႔၏ ဒံုးပ်ံကာကြယ္ေရးစနစ္ေဆာက္လုပ္ရန္စီမံမႈ။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ႐ု႐ွားႏုိင္ငံ၏ တာေ၀းပစ္ဒံုးက်ည္မ်ား စမ္းသပ္မႈေနာက္ပိုင္းတြင္ အေမရိကန္အေနျဖင့္ အီရန္ႏွင့္ ေျမာက္ကိုရီးယား၏ ဒံုးပ်ံမ်ားျဖင့္ တုိက္ခုိက္မႈရန္မွ ကာကြယ္ရန္ဟူေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ ပိုလန္ႏွင့္ ခ်က္သမၼတႏုိင္ငံတို႔တြင္ ဒံုးက်ည္ကာကြယ္ေရးစနစ္ တစ္ရပ္ထူေထာင္ရန္ ႀကိဳးပမ္း လာခဲ့ပါသည္။ ယင္းလုပ္ေဆာင္မႈကို ဥေရာပႏုိင္ငံမ်ားအတြက္ ဒံုးက်ည္ရန္မွကာကြယ္ရန္ လုပ္ေဆာင္မႈဟုမျမင္ဘဲ မိမိတုိ႔ကုိသာရည္႐ြယ္သည္ဟု ႐ု႐ွားက မွတ္ယူထားပါသည္။ အေမရိကန္ ဒံုးပ်ံကာကြယ္ေရးစနစ္သည္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ လုပ္ငန္းမ်ားအျပည့္အ၀ ထမ္းေဆာင္ႏုိင္မည္ျဖစ္ၿပီး ဥေရာပတုိက္အစိတ္အပုိင္းမ်ားသာမက ဘူေဂးလ္ရီးယား၊ ဂရိႏွင့္ တူရကီတုိ႔ကိုလည္း အကာအကြယ္ ေပးႏုိင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ အေမရိကန္ဒံုးပ်ံကာကြယ္ေရးစနစ္ကို ႐ု႐ွားကအျပင္းအထန္ကန္႔ကြက္ခဲ့ၿပီး ထုိလုပ္ေဆာင္မႈသည္ လက္နက္ၿပိဳင္ပဲြသစ္တစ္ရပ္ဆီသို႔ ဦးတည္ေနေၾကာင္း၊ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္က ခ်ဳပ္ဆုိခဲ့သည့္ ဥေရာပေဒသအတြင္း သမား႐ုိးက်လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖဲြ႕မ်ားဆုိင္ရာစာခ်ဳပ္ CFEကို ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ၁၆ ႏွစ္ၾကာရပ္ဆုိင္းထားသည့္ ႏုိင္ငံတကာေ၀ဟင္ပုိင္နက္တြင္ ဗံုးႀကဲေလယာဥ္မ်ား ဆက္လက္ပ်ံသန္းေတာ့မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ႐ု႐ွားက ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။ ဤကဲ့သို႔ ဆုိဗီယက္မဟာမိတ္ေဟာင္းႏုိင္ငံမ်ား၌ အေမရိကန္တို႔၏ ဒံုးပ်ံကာကြယ္ေရးစနစ္ေဆာက္လုပ္ရန္ စီမံမႈမ်ားသည္လည္း ႐ု႐ွား-ေဂ်ာ္ဂ်ီယာစစ္ပဲြျဖစ္ပြားေစေရး အေၾကာင္းတစ္ရပ္ပင္ျဖစ္ပါသည္။
၅။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္အတြင္းျဖစ္ပြားေနေသာ ႐ု႐ွား-ေဂ်ာ္ဂ်ီယာပဋိပကၡသည္ အက္ခါဇီးယား ခဲြထြက္ေဒသအေပၚ လြတ္လပ္ေသာ ဓနသဟာယႏုိင္ငံမ်ားအဖဲြ႕ (CIS) က ေရ႐ွည္စီးပြားေရး ပိတ္ဆုိ႔မႈတြင္ ႐ု႐ွားႏုိင္ငံအေနျဖင့္ ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ေတာ့ျခင္းမျပဳဟု ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မတ္လ ၆ ရက္ေန႔တြင္ ေၾကညာခဲ႔ျခင္းမွစတင္ခဲ႔ပါသည္။ ႐ု႐ွားႏုိင္ငံ အေနျဖင့္ အက္ခါဇီးယား ခဲြထြက္ေဒသအေပၚ အေရးယူ ပိတ္ဆုိ႔မႈမျပဳေတာ႔ဟု ေၾကညာခဲ႔ျခင္းသည္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာႏုိင္ငံအား ေနတုိးအဖဲြ႕၀င္ႏုိင္ငံအျဖစ္ လက္ခံမည့္အစီအစဥ္၊ ကုိဆုိဗုိလြတ္လပ္ေရးေၾကညာခဲ႔မႈတုိ႔ႏွင့္လည္း ပတ္သက္ဆက္ႏြယ္ေနပါသည္။ အက္ခါဇီးယားေဒသ ခဲြထြက္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈကုိဗဟုိျပဳ၍ ႐ု႐ွားႏွင့္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ ႏွစ္ႏုိင္ငံအၾကား ျဖစ္ေပၚေနေသာ တင္းမာမႈမ်ားသည္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာေမာင္းသူမဲ႔ ကင္းေထာက္ ေလယာဥ္ပစ္ခ်ခံရမႈႏွင့္ အက္ခါဇီးယား ခဲြထြက္ေဒသတြင္ ႐ု႐ွားႏုိင္ငံက စစ္ေရးတည္ေဆာက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ၿပီးေနာက္ပုိင္း ပုိမုိျမင့္တက္လာခဲ႔ပါသည္။
၆။ အက္ခါဇီးယားခဲြထြက္ေဒသအေပၚ ႐ုရွားႏိုင္ငံမွ အေရးယူပိတ္ဆုိ႔မႈ စတင္ ျပဳလုပ္ျခင္း။ ႐ု႐ွားႏုိင္ငံအေနျဖင့္ ကုိဆုိဗုိလြတ္လပ္ေရးေၾကညာမႈအားတုံ႔ျပန္သည့္အေနျဖင့္ အက္ခါဇီးယားခဲြထြက္ေဒသအေပၚ အေရးယူပိတ္ဆုိ႔မႈမ်ား ဆက္လက္ျပဳလုပ္ေတာ႔မည္မဟုတ္ေၾကာင္း ႐ု႐ွားတာ၀န္႐ွိသူမ်ားက မတ္လ ၆ ရက္ေန႔တြင္ ေၾကျငာခဲ႔ပါသည္။ ႐ု႐ွားႏုိင္ငံအေနျဖင့္ အက္ခါဇီးယားျပည္သူတုိ႔၏ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးဖြံ႕ ၿဖိဳးတုိးတက္ေစရန္ အဆုိပါေဒသအေပၚ လြတ္လပ္ေသာဓနသဟာယအဖဲြ႕၀င္ႏုိင္ငံမ်ား၏ အေရးယူပိတ္ဆုိ႔မႈျပဳလုပ္ျခင္းတြင္ ပါ၀င္ေတာ႔ မည္မဟုတ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ႔ၿပီး အျခားလြတ္လပ္ေသာ ဓနသဟာယအဖဲြ႕၀င္ႏုိင္ငံမ်ားအားလည္း အက္ခါဇီးယားေဒသအေပၚ အေရးယူပိတ္ဆုိ႔ျခင္းမျပဳေတာ႔ရန္ တုိက္တြန္းခဲ႔ပါသည္။ သို႔ေသာ္ လြတ္လပ္ေသာ ဓနသဟာယအဖဲြ႕၀င္ႏုိင္ငံမ်ားထဲမွ အခ်ိဳ႕ႏုိင္ငံမ်ား၏ကန္႔ကြက္မႈမ်ားႏွင့္ ရင္ဆုိင္ခဲ႔ရပါသည္။ အက္ခါဇီးယားေဒသအေပၚ ခ်မွတ္ထားေသာအေရးယူပိတ္ဆုိ႔မႈမ်ားအား ဖယ္႐ွားလုိက္ပါက အဆုိပါေဒသသည္ ေနာက္ဆုံးတြင္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာႏုိင္ငံမွခဲြထြက္သြားလိမ္႔မည္ဟု ေဂ်ာ္ဂ်ီယာအလုပ္သမားပါတီေခါင္းေဆာင္က သတိေပးေျပာၾကားခဲ႔ပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ ဆီြဒင္ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးCarl Bilt ကလည္း အက္ခါဇီးယားေဒသအေပၚခ်မွတ္ထားသည့္ အေရးယူပိတ္ဆုိ႔မႈမ်ားအား ဖယ္႐ွားလုိက္ပါက အလြန္ႀကီးမားေသာျပႆနာရပ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာမည္ကုိ စုိးရိမ္ပူပန္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ႔ပါသည္။
၇။ အက္ခါဇီးယားႏွင့္႐ုရွားတို႔ဆက္ဆံမႈတုိးျမႇင့္ျခင္း။ အက္ခါဇီးယားႏွင့္ ေတာင္ အိုဆက္တီးယားေဒသမ်ားသည္ အျခားႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏုိင္ငံတကာအဖဲြ႕အစည္းမ်ားက ကုိဆုိဗုိ လြတ္လပ္ေရးေၾကျငာခဲ႔မႈအား အသိအမွတ္ျပဳလုိက္စဥ္ ၎တုိ႔အားလည္း လြတ္လပ္ေသာႏုိင္ငံအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳေရး ႐ု႐ွားႏုိင္ငံအေပၚ ေတာင္းဆုိမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ႔ၾကပါသည္။ ႐ု႐ွားဒူးမား လႊတ္ေတာ္အေနျဖင့္ အဆုိပါေဒသမ်ား၏ေတာင္းဆုိမႈမ်ားအား အသိအမွတ္ျပဳေရး၊ မျပဳေရးအတြက္ မတ္လ ၁၃ ရက္ေန႔တြင္ အစည္းအေ၀းတစ္ရပ္က်င္းပျပဳလုပ္ခဲ႔ပါသည္။ ႐ု႐ွားႏုိင္ငံအေနျဖင့္ အက္ခါဇီးယားႏွင့္ ေတာင္အိုဆက္တီးယားေဒသတုိ႔၏ေတာင္းဆုိမႈအေပၚ မည္သုိ႔ဆုံးျဖတ္မည္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ စုိးရိမ္ပူပန္မႈျဖစ္ေပၚေနရေၾကာင္း ဆလုိေဗးနီးယားႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးက ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခဲ႔ပါသည္။ ျပည္ပဆက္ဆံေရးေကာ္မ႐ွင္နာမင္းႀကီး ႀနညငအေ ၤနမမနမသ-ၽႊေူိညနမ ကလည္း ႐ု႐ွားႏုိင္ငံအေနျဖင့္ အက္ခါဇီးယား၏ေတာင္းဆုိမႈအား လုိက္ေလ်ာမႈျပဳမည္ကုိ စုိးရိမ္ပူပန္ေနေၾကာင္း ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခဲ႔ပါသည္။ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာႏုိင္ငံအေနျဖင့္မူ ၎င္း၏ နယ္ေျမတည္တံ႔ခုိင္ၿမဲေရးအတြက္ ဥေရာပသမဂၢ၏ ေထာက္ခံမႈကုိရ႐ွိထားပါသည္။
၈။ မတ္လ ၁၃ ရက္ေန႔က ႐ု႐ွားဒူးမားလႊတ္ေတာ္တြင္ျပဳလုပ္သည့္ အစည္းအေ၀း၌ အက္ခါဇီးယား၊Transinistria ႏွင့္ေတာင္အိုဆက္တီးယားေဒသတုိ႔အား လြတ္လပ္ေသာႏုိင္ငံမ်ား အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳေရး အပါအ၀င္ အျခားဆက္ဆံေရးမ်ား တုိးျမႇင့္ေဆာင္႐ြက္ေရးႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ၾကားနာမႈတစ္ရပ္ျပဳလုပ္ခဲ႔ပါသည္။ အျခားကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး အဆုိပါေဒသမ်ားႏွင့္ သံတမန္ဆက္ဆံေရးထူေထာင္ရန္၊ ေကာင္စစ္၀န္႐ုံး ထား႐ွိရန္၊ သို႔မဟုတ္ အျခားအဖဲြ႕အစည္းတစ္ရပ္ ထား႐ွိရန္တုိ႔ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးဌာနက အဆုံးအျဖတ္ေပးသြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ အဆုိပါေဒသ႐ွိ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း႐ွင္မ်ားႏွင့္ ႐ွယ္ယာထည့္၀င္ထားသည့္ ႐ု႐ွားႏုိင္ငံသားမ်ား အေနျဖင့္ စီးပြားေရးတုိးတက္ေစေရးအတြက္ အေကာက္ခြန္ေပးေဆာင္မႈမ်ားအား ေလွ်ာ႔ခ် ေပးသြားမည္ျဖစ္ၿပီး အဆုိပါေဒသ႐ွိ ႐ု႐ွားႏုိင္ငံသားပတ္စ္ပုိ႔ကုိင္ေဆာင္ထားသူမ်ားအေပၚ လူသားခ်င္းစာနာေထာက္ထားေရးႏွင့္ စီးပြားေရးဆုိင္ရာကူညီေထာက္ပံ႔ေပးမႈမ်ား တုိးျမႇင့္လုပ္ေဆာင္ ေပး သြားမည္ျဖစ္ပါသည္။ Nizvishimayat Gazette ေန႔စဥ္ထုတ္သတင္းစာကမူ ႐ု႐ွားႏုိင္ငံသည္ အက္ခါဇီးယားေဒသအား လြတ္လပ္ေသာႏုိင္ငံအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳေရးအစီအစဥ္ကုိ စတင္ေနၿပီဟု ထုတ္ျပန္ခဲ႔ပါသည္။
ဆက္ရန္ —
