![]()
စစ္ေအးေခတ္ကာလ ကုန္ဆံုးလြန္ေျမာက္ျပီးေနာက္ ကမၻာၾကီးအတြင္း ဆက္ဆံေရးပံုစံမွာ အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြား ဗဟုိျပဳဆက္ဆံေရးကုိ ဦးလွည့္လာသည္ဟု နုိင္ငံေရးေလ့လာသူ ပညာရွင္မ်ားက အကဲျဖတ္သံုးသပ္ၾကေလသည္။ အုိင္ဒီအုိေလာ္ဂ်ီ(Ideology) ေခၚသည့္ နုိင္ငံေရးအေတြးေခၚတူညီေသာ နုိင္ငံမ်ား အခ်င္းခ်င္း အုပ္စုဖဲြ႔မဟာမိတ္ျပဳကာ ျပိဳင္ဆုိင္မႈမ်ား ေမွးမွိန္လာျပီး နုိင္ငံတဦးခ်င္း၏ အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြားကုိ ဦးစားေပးေသာ နုိင္ငံျခားေရးေပၚလစီမ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္လာသည္ကုိ ရည္ညႊန္းလုိဟန္ရွိေပသည္။
စစ္ေအးေခတ္တေလွ်ာက္လံုး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဦးေဆာင္သည့္ အရင္းရွင္စနစ္ႏွင့္ ဆုိဗီယက္ရုရွား ဦးေဆာင္ေသာကြန္ျမဴနစ္စနစ္ဟူေသာ နုိင္ငံေရး အုိင္ဒီအုိေလာ္ဂ်ီအေျချပဳသည့္ အုပ္စုၾကီးႏွစ္ခု အသဲအသန္ ျပိဳင္ဆုိင္ အင္အားခ်ိန္ခြင္လွ်ာညွိခဲ့ရာမွ ၁၉၈၉ တြင္ ဂ်ာမဏီနုိင္ငံတခုတည္းကုိ အေရွ႕ဂ်ာမဏီ(ကြန္ျမဴနစ္)ႏွင့္ အေနာက္ဂ်ာမဏီ(အရင္းရွင္)ဟူ၍ ဆန္႔က်င္ဘက္ကမၻာႏွစ္ခုအျဖစ္ ပုိင္းျခားထားေသာ ဘာလင္တံတုိင္းၾကီး ျပိဳက်သြားခဲ့ျပီး မေရွးမေႏွာင္းကာလမွာ သမၼတေဂၚဘာေခ်ာ့ဗ္ ဦးေဆာင္သည့္ ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စုၾကီးသည္လည္း အမ်ဳိးသားနုိင္ငံ ၁၅ နုိင္ငံအျဖစ္ အစိပ္စိပ္အမႊာမႊာ ျပိဳကဲြသြားခဲ့ ရေလသည္။
ဤတြင္ ၂၀ ရာစုကုိ လႊမ္းမုိးထားေသာ ဂ်ီအုိပုိလစ္တစ္(Geopolotics) ေခၚ နုိင္ငံေရးပထဝီဝင္ အသြင္အျပင္မ်ားမွသည္ ၂၁ ရာစုပံုစံသစ္အျဖစ္ အခန္းက႑ ေရြ႕လ်ားခဲ့သည္မ်ား ရွိလာသည္။ အုိင္ဒီအုိေလာ္ဂ်ီေခတ္ ေတာက္ပသည္ျဖစ္ေစ ေမွးမွိန္သြားသည္ျဖစ္ေစ နုိင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ မိမိတုိ႔၏ အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြားႏွင့္ ႏွီးႏြယ္ဆက္စပ္ေနေသာ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ကုိ ေခတ္အေျခအေနအလုိက္ ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ေဖာ္ေဆာင္က်င့္သံုးသည္သာ ျဖစ္ေလသည္။
ဆရာမ မၾကင္ေဌး ေရးသားသည့္ “အခ်ိန္အခါလုိက္ ေျပာင္းလဲေနေသာ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္” စာအုပ္ထဲတြင္ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ …. “အဂၤလိပ္ဘာသာတြင္ Political Geography ႏွင့္ Geopolitics ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရွိရာ Political Geography ကုိ ‘နုိင္ငံေရးပထဝီဝင္’ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ Geopolitics ကုိ ‘ပထဝီဝင္နုိင္ငံေရး’ ဟူ၍လည္းေကာင္း ျပန္ဆုိေရးသားၾကပါသည္။ Geopolitics သည္ Political Geography မွထြက္လာေသာ ဘာသာရပ္ျဖစ္ျပီး အစပုိင္းတြင္ ယင္းဘာသာရပ္ႏွစ္ခုမွာ တူညီသလုိရွိေသာ္လည္း ေနာက္ပုိင္းတြင္ သိသိသာသာ ကဲြျပားသြားပါသည္။
နုိင္ငံေရးပထဝီဝင္ ဆုိသည္မွာ နုိင္ငံတစ္ခု၏ နုိင္ငံေရးျဖစ္စဥ္မ်ားႏွင့္ ၄င္းနုိင္ငံ၏ ပထဝီဝင္ အေျခခံ အခ်က္အလက္မ်ားကုိ ဆက္စပ္ေလ့လာျခင္း၊ နုိင္ငံႏွစ္ခုၾကား ျခားနားမႈမ်ား ျဖစ္ရသည္မွာ မည္သည့္ ပထဝီအခ်က္အလက္မ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ရသနည္း စသည္တုိ႔ကုိ ေလ့လာေသာ ဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။ တနည္းအားျဖင့္ဆုိေသာ္ အေျခခံ ပထဝီဝင္ အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ နုိင္ငံေရးျဖစ္စဥ္မ်ားကုိ ယထာဘူတက်က် ေလ့လာေသာ ဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္မွာ ပထဝီဝင္ဘာသာရပ္ကုိ အသံုးခ်၍ ေလ့လာေသာ နုိင္ငံေရး ဘာသာရပ္ျဖစ္ေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ဂ်ီအုိပုိလစ္တစ္ ပညာရွင္အမ်ားစုမွာ ပထဝီဝင္ပညာရွင္မ်ား မဟုတ္ေပ။ ၄င္းတုိ႔သည္ မိမိနိုင္ငံ တန္ခုိးအင္အား ၾကီးမားေစရန္ မည္ကဲ့သုိ႔ ျပဳလုပ္ရမည္ကုိ အၾကံျပဳေသာ နုိင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီးကဲ့သုိ႔ေသာ နုိင္ငံေရးသမားမ်ား၊ စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ၾကီးမ်ား ျဖစ္ေပသည္။” ဟူ၍ ေရးသားထားသည္ကုိ ေတြ႔ရပါသည္။
ဆရာမၾကီး၏ ေရးသားေဖာ္ျပခ်က္အရ ခရစ္ေတာ္မေပၚေသးမီ ဂရိေခတ္မွစတင္ကာ နုိင္ငံေရးပထဝီဝင္နွင့္ ပတ္သက္ေသာ စဥ္းစားေတြေခၚေရးသားမႈမ်ားရွိခဲ့ျပီး Political Geography ဆုိေသာ ေဝါဟာရကုိ ဂ်ာမန္ေတြးေခၚပညာရွင္ အင္မာန်ဴယယ္ကန္႔ (Immanual Kant 1724-1804) လက္ထက္မွာ စတင္သံုးစဲြခဲ့ေၾကာင္း၊ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ကုိမူ ဆြိဒင္မွ ပညာရွင္ ရူးေဒါ့ဖ္ ရွယ္လင္ (Rudolf Kjellen 1864-1922) က စတင္အသံုးျပဳခဲ့ေၾကာင္း၊ ၁၈၂၃ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ေၾကညာလုိက္ေသာ ‘မြန္ရုိးဝါဒ’ (Monroe Doctrine) ၌ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ သေဘာတရားမ်ားကုိ ေတြ႔ရသျဖင့္ အေမရိကန္တုိ႔သည္ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ ေဝါဟာရမေပၚမီကပင္ ယင္းသေဘာတရားကုိ သံုးစဲြခဲ့ေၾကာင္း သိရွိမွတ္သားရပါသည္။
ဂ်ီအုိပုိလစ္တစ္ပညာရပ္ႏွင့္ပတ္သက္ျပီး ပညာရွင္မ်ားအၾကား ကုန္းတြင္းပုိင္းဆုိင္ရာ ပထဝီဝင္အခ်က္အလက္ မ်ားကုိ အားျပဳေလ့လာသူႏွင့္ ပင္လယ္ျပင္ဆုိင္ရာ ပထဝီဝင္အခ်က္အလက္မ်ားကုိ အားျပဳေလ့လာသူ ဟူ၍ အျပိဳင္ရွိခဲ့ၾကျပီး ယခုေနာက္ပုိင္းတြင္ အင္အားၾကီးနုိင္ငံတခု ျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္လာဖုိ႔ရာ ပင္လယ္ကမ္းရုိးတန္း အလ်ားနွင့္ ဆိပ္ကမ္းေကာင္းမ်ားတည္ရွိနုိင္မႈ၊ နုိင္ငံႏွင့္ ထိစပ္ပင္လယ္ျပင္ စုိးမုိးနုိင္မႈ စသည္အခ်က္တုိ႔က အလြန္အေရးၾကီးေၾကာင္း လက္ရွိျဖစ္ထြန္းေနေသာ ကမၻာ့အခင္းအက်င္းမ်ားအရ ေလ့လာရွိသိရွိနုိင္ေပသည္။
ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ဆုိသည္မွာ မိမိနုိင္ငံ အင္အားၾကီးမား ခုိင္မာေတာင့္တင္ဖုိ႔ အျပိဳင္အဆုိင္ ပုိင္နက္နယ္ေျမထိန္းခ်ဳပ္မႈႏွင့္ သယံဇာတ ထုတ္လုပ္မႈအတြက္ အသံုးခ်ေသာနုိင္ငံေရးရည္မွန္းခ်က္ဟု အၾကမ္းဖ်င္း နားလည္မိပါသည္။ ယင္းျပိဳင္ဆုိင္မႈၾကီးတြင္ အစိုးရမ်ားသာမက NGO မ်ား၊ တသီးပုဂၢလမ်ား၊ ကန္႔ကြက္ဆႏၵျပျခင္းစေသာ လူထုလႈပ္ရွားမႈမ်ားလည္း အခန္းက႑အလုိက္ ပံုသ႑ာန္ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ပါဝင္ေပသည္။ သုိ႔ေသာ္ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ဆုိေသာ ေဝါဟာရ၏ သေဘာသက္ေရာက္မႈမွာ က်ယ္ျပန္႔လွသည့္အေလ်ာက္ ဖြင့္ဆုိခ်က္ တခုခ်င္းအေနျဖင့္ ျပည့္စံုနုိင္မည္ မဟုတ္ေခ်။ နုိင္ငံအသီးသီးက မိမိတုိ႔ အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြားႏွင့္ ကုိက္ညီေသာ က်ဳိးေၾကာင္းေဖာ္ျပခ်က္မ်ားကုိ ကုိင္စဲြကာ က်င့္သံုးေဖာ္ေဆာင္ၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ နုိင္ငံတခု၏ က်ဳိးေၾကာင္းေဖာ္ျပခ်က္မွာ အျခားနုိင္ငံတခုအတြက္ စုိးရိမ္ပူပန္စရာ အေနအထားမ်ဳိး ျဖစ္သြားတတ္သည္။
အေနာက္နုိင္ငံမ်ား၏ ဒီမုိကေရစီေရး အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ ကမၻာၾကီးကုိ ပံုသြင္းလုိသည္။ အစၥလာမ္မစ္နုိင္ငံ အခ်ဳိ႕က ဘာသာေရးေသြးစည္မႈျဖင့္ အစၥလာမ္မစ္မဟုတ္ေသာ နုိင္ငံမ်ားကုိ ဦးခ်ဳိးထားလုိသည္။ တခ်ိန္က ဆုိဗီယက္ရုရွား၏ တကမၻာလံုး ကြန္ျမဴနစ္လူ႔အဖဲြ႔အစည္းျဖစ္ေရး ရည္မွန္းခ်က္ကုိ အေနာက္အုပ္စုက ျခိမ္းေျခာက္မႈအျဖစ္ သေဘာထားသည္။ လက္ရွိတြင္ ညဴကလိယပုိင္ဆုိင္ထားေသာ အီရန္က အေနာက္ကမၻာကုိ နယ္ခ်ဲ႕သမားအျဖစ္ အဆက္မျပတ္ပံုေဖာ္ကာ သူတုိ႔၏ ရည္မွန္းခ်က္ကုိ ျဖန္႔က်က္ရန္ အားလ်က္ထုတ္သည္ဟု အေနာက္နုိင္ငံတခ်ဳိ႕က ယူဆထားေပသည္။
ပုိင္နက္နယ္ေျမ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးၾကိဳးပမ္းမႈအတြက္ ရွင္းလင္းသိသာေသာ ဥပမာကုိျပရလွ်င္ တရုတ္ႏွင့္ ဂ်ပန္ သူပုိင္ကုိယ္ကုိယ္ပုိင္ အျငင္းပြားေနေသာ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာအတြင္းမွ ကၽြန္းစုမ်ား ျပႆနာ ႏွင့္ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္အတြင္းရွိ စပရက္တေလ ကၽြန္းစုမ်ား ပုိင္ဆုိင္မႈအတြက္ တရုတ္နုိင္ငံႏွင့္ အေရွ႕ေတာင္အာရွနုိင္အခ်ဳိ႕ အျငင္းပြားေနေသာ ျပႆနာမ်ားကုိ ၾကည့္လွ်င္ သိနုိင္သည္။ ထုိအျငင္းပြားမႈမ်ားတြင္ သက္ဆုိင္ရာနုိင္ငံအသီးသီးမွ ပုိင္ဆုိင္မႈရဖုိ႔အေရး အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ားစြာ သမုိင္း အေထာက္အထားမ်ားျဖင့္ ေဖာ္ျပေျပာဆုိေနၾကေသာ္လည္း သယံဇာတၾကြယ္ဝေပါမ်ားေသာ ယင္းကၽြန္းစုမ်ားဝန္းက်င္တြင္ ဓာတ္သတၱဳေရနံထုတ္ေဖာ္ရယူေရးႏွင့္ တရားဝင္ငါးဖမ္းခြင့္ ရရွိဖုိ႔ ရည္မွန္းခ်က္ ျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။
ထုိ႔အတူ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ ကမၻာပတ္ လံုျခံဳေရးကြန္ရက္ အစီအမံမွာလည္း ၄င္း၏ စီးပြားေရး နုိင္ငံေရး အင္အားေတာင့္တင္းမႈကုိ အျပန္အလွန္ အေထာက္အကူ ျပဳရန္ပင္ျဖစ္သည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသည္ ကမၻာ့အၾကီးမားဆံုးေသာ ေရတပ္အင္အားကုိ ပုိင္ဆုိင္ထား၏။ ယင္းေရတပ္အင္အားက ပင္လယ္ေရျပင္အႏွံ႔ ေရေၾကာင္းသြားလာေရးကုိ ထိန္းခ်ဳပ္ထားျခင္းျဖင့္ အေမရိကန္တုိ႔၏ ၾသဇာလႊမ္းမုိးနုိင္မႈကုိ ျဖည့္ဆည္းေပးသည္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ဤမွ်ၾကီးမားေသာ ေရတပ္အင္အားကုိ ေရရွည္ထိန္းထားနုိင္ဖုိ႔ဆုိလွ်င္ ၾကီးမားေသာ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံု ရွိထားရန္ လိုအပ္ျပန္ေလသည္။
ေျပာရလွ်င္ ကမၻာၾကီးမွာ ယေန႔ထက္တုိင္ အင္အားၾကီးသူမ်ားသာ အသာစီးယူစတမ္း အခြင့္သာေနေသာ အေနအထားမွာ ရွိေနေသးေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အင္အားၾကီးနုိင္ငံမ်ား စားက်က္လုထိပ္တုိက္ေတြ႔ရာ ဇံုအတြင္း တည္ရွိေသာ နုိင္ငံငယ္မ်ားအဖုိ႔ ဘက္တဖက္တည္းကုိ စံုရပ္ဖုိ႔မလြယ္။ ဘက္အားလံုးႏွင့္ အဆင္ေျပေအာင္ ဆက္ဆံတတ္ပါမွ ကုိယ့္တုိင္းျပည္အက်ဳိးစီးပြားကုိ ကာကြယ္နုိင္ေပလိမ့္မည္။
ကုိရီးယားကၽြန္းဆြယ္အေရး သံုးသပ္ထားေသာ ေဆာင္းပါးတပုဒ္ ဖတ္ရဖူးပါသည္။ ေျမာက္ကုိရီးယားကုိ ထိန္းခ်ဳပ္နုိင္ဖုိ႔အတြက္ အေမရိကန္ႏွင့္ ေတာင္ကုိရီးယားတုိ႔ စစ္ေရးဆက္ဆံမႈအရွိန္ျမွင့္ ေဆာင္ရြက္သည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ ေတာင္ကုိရီးနုိင္ငံႏွင့္ တရုတ္နုိင္ငံတုိ႔၏ စီးပြားေရးပတ္သက္ဆက္ႏြယ္မႈ ထုထည္ပမာဏ ၾကီးၾကီးမားမား ရွိေနသည္။ ထုိအတြက္ ေတာင္ကုိရီးယားအေနျဖင့္ ေျမာက္ကုိရီးယားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေပၚလစီေရးဆဲြတုိင္း ဆံုးျဖတ္ခ်က္တစ္ခုခု ခ်မွတ္တုိင္း အေမရိကန္ေရာ တရုတ္ကုိပါ ထည့္သြင္းစဥ္းစား ရေတာ့မည့္ အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္လာသည္။
ယခုတင္ျပခဲ့ေသာ စာစုမွာ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္အေၾကာင္း စာေရးသူ ဖတ္ရႈ ေလ့လာထားမိသေလာက္ အခ်က္အလက္ႏွင့္ အေျခအေနအခ်ဳိ႕ကုိ ဆက္စပ္သံုးသပ္တင္ျပလုိက္ျခင္းသာ ျဖစ္သျဖင့္ ေယဘူယ် အစပ်ဳိး သေဘာေလာက္သာ ထင္ဟပ္ေပၚလြင္နုိင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ စဥ္ဆက္မျပတ္ ယွဥ္ျပိဳင္ျခင္းျဖင့္ ခရီးဆက္ေနေသာ ကမၻာၾကီးအလယ္တြင္ မိမိတုိ႔နုိင္ငံအား အင္အားေတာင့္တင္း ဖံြ႔ျဖဳိးေစျခင္းျဖင့္ အဆင့္ေနရာတခု ဝင္ဆန္႔နုိင္ဖုိ႔အေရး နုိင္ငံေရး ပထဝီဝင္ (Geopolitics) ဘာသာရပ္အား က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ေလ့လာ လုိက္စားၾကဖုိ႔ တုိက္တြန္း အၾကံျပဳခ်င္ပါသည္။
By
Nay Min Thu
စစ္ေအးေခတ္ကာလ ကုန္ဆံုးလြန္ေျမာက္ျပီးေနာက္ ကမၻာၾကီးအတြင္း ဆက္ဆံေရးပံုစံမွာ အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြား ဗဟုိျပဳဆက္ဆံေရးကုိ ဦးလွည့္လာသည္ဟု နုိင္ငံေရးေလ့လာသူ ပညာရွင္မ်ားက အကဲျဖတ္သံုးသပ္ၾကေလသည္။ အုိင္ဒီအုိေလာ္ဂ်ီ(Ideology) ေခၚသည့္ နုိင္ငံေရးအေတြးေခၚတူညီေသာ နုိင္ငံမ်ား အခ်င္းခ်င္း အုပ္စုဖဲြ႔မဟာမိတ္ျပဳကာ ျပိဳင္ဆုိင္မႈမ်ား ေမွးမွိန္လာျပီး နုိင္ငံတဦးခ်င္း၏ အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြားကုိ ဦးစားေပးေသာ နုိင္ငံျခားေရးေပၚလစီမ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္လာသည္ကုိ ရည္ညႊန္းလုိဟန္ရွိေပသည္။
စစ္ေအးေခတ္တေလွ်ာက္လံုး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဦးေဆာင္သည့္ အရင္းရွင္စနစ္ႏွင့္ ဆုိဗီယက္ရုရွား ဦးေဆာင္ေသာကြန္ျမဴနစ္စနစ္ဟူေသာ နုိင္ငံေရး အုိင္ဒီအုိေလာ္ဂ်ီအေျချပဳသည့္ အုပ္စုၾကီးႏွစ္ခု အသဲအသန္ ျပိဳင္ဆုိင္ အင္အားခ်ိန္ခြင္လွ်ာညွိခဲ့ရာမွ ၁၉၈၉ တြင္ ဂ်ာမဏီနုိင္ငံတခုတည္းကုိ အေရွ႕ဂ်ာမဏီ(ကြန္ျမဴနစ္)ႏွင့္ အေနာက္ဂ်ာမဏီ(အရင္းရွင္)ဟူ၍ ဆန္႔က်င္ဘက္ကမၻာႏွစ္ခုအျဖစ္ ပုိင္းျခားထားေသာ ဘာလင္တံတုိင္းၾကီး ျပိဳက်သြားခဲ့ျပီး မေရွးမေႏွာင္းကာလမွာ သမၼတေဂၚဘာေခ်ာ့ဗ္ ဦးေဆာင္သည့္ ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စုၾကီးသည္လည္း အမ်ဳိးသားနုိင္ငံ ၁၅ နုိင္ငံအျဖစ္ အစိပ္စိပ္အမႊာမႊာ ျပိဳကဲြသြားခဲ့ ရေလသည္။
ဤတြင္ ၂၀ ရာစုကုိ လႊမ္းမုိးထားေသာ ဂ်ီအုိပုိလစ္တစ္(Geopolotics) ေခၚ နုိင္ငံေရးပထဝီဝင္ အသြင္အျပင္မ်ားမွသည္ ၂၁ ရာစုပံုစံသစ္အျဖစ္ အခန္းက႑ ေရြ႕လ်ားခဲ့သည္မ်ား ရွိလာသည္။ အုိင္ဒီအုိေလာ္ဂ်ီေခတ္ ေတာက္ပသည္ျဖစ္ေစ ေမွးမွိန္သြားသည္ျဖစ္ေစ နုိင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ မိမိတုိ႔၏ အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြားႏွင့္ ႏွီးႏြယ္ဆက္စပ္ေနေသာ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ကုိ ေခတ္အေျခအေနအလုိက္ ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ေဖာ္ေဆာင္က်င့္သံုးသည္သာ ျဖစ္ေလသည္။
ဆရာမ မၾကင္ေဌး ေရးသားသည့္ “အခ်ိန္အခါလုိက္ ေျပာင္းလဲေနေသာ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္” စာအုပ္ထဲတြင္ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ …. “အဂၤလိပ္ဘာသာတြင္ Political Geography ႏွင့္ Geopolitics ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရွိရာ Political Geography ကုိ ‘နုိင္ငံေရးပထဝီဝင္’ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ Geopolitics ကုိ ‘ပထဝီဝင္နုိင္ငံေရး’ ဟူ၍လည္းေကာင္း ျပန္ဆုိေရးသားၾကပါသည္။ Geopolitics သည္ Political Geography မွထြက္လာေသာ ဘာသာရပ္ျဖစ္ျပီး အစပုိင္းတြင္ ယင္းဘာသာရပ္ႏွစ္ခုမွာ တူညီသလုိရွိေသာ္လည္း ေနာက္ပုိင္းတြင္ သိသိသာသာ ကဲြျပားသြားပါသည္။
နုိင္ငံေရးပထဝီဝင္ ဆုိသည္မွာ နုိင္ငံတစ္ခု၏ နုိင္ငံေရးျဖစ္စဥ္မ်ားႏွင့္ ၄င္းနုိင္ငံ၏ ပထဝီဝင္ အေျခခံ အခ်က္အလက္မ်ားကုိ ဆက္စပ္ေလ့လာျခင္း၊ နုိင္ငံႏွစ္ခုၾကား ျခားနားမႈမ်ား ျဖစ္ရသည္မွာ မည္သည့္ ပထဝီအခ်က္အလက္မ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ရသနည္း စသည္တုိ႔ကုိ ေလ့လာေသာ ဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။ တနည္းအားျဖင့္ဆုိေသာ္ အေျခခံ ပထဝီဝင္ အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ နုိင္ငံေရးျဖစ္စဥ္မ်ားကုိ ယထာဘူတက်က် ေလ့လာေသာ ဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္မွာ ပထဝီဝင္ဘာသာရပ္ကုိ အသံုးခ်၍ ေလ့လာေသာ နုိင္ငံေရး ဘာသာရပ္ျဖစ္ေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ဂ်ီအုိပုိလစ္တစ္ ပညာရွင္အမ်ားစုမွာ ပထဝီဝင္ပညာရွင္မ်ား မဟုတ္ေပ။ ၄င္းတုိ႔သည္ မိမိနိုင္ငံ တန္ခုိးအင္အား ၾကီးမားေစရန္ မည္ကဲ့သုိ႔ ျပဳလုပ္ရမည္ကုိ အၾကံျပဳေသာ နုိင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီးကဲ့သုိ႔ေသာ နုိင္ငံေရးသမားမ်ား၊ စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ၾကီးမ်ား ျဖစ္ေပသည္။” ဟူ၍ ေရးသားထားသည္ကုိ ေတြ႔ရပါသည္။
ဆရာမၾကီး၏ ေရးသားေဖာ္ျပခ်က္အရ ခရစ္ေတာ္မေပၚေသးမီ ဂရိေခတ္မွစတင္ကာ နုိင္ငံေရးပထဝီဝင္နွင့္ ပတ္သက္ေသာ စဥ္းစားေတြေခၚေရးသားမႈမ်ားရွိခဲ့ျပီး Political Geography ဆုိေသာ ေဝါဟာရကုိ ဂ်ာမန္ေတြးေခၚပညာရွင္ အင္မာန်ဴယယ္ကန္႔ (Immanual Kant 1724-1804) လက္ထက္မွာ စတင္သံုးစဲြခဲ့ေၾကာင္း၊ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ကုိမူ ဆြိဒင္မွ ပညာရွင္ ရူးေဒါ့ဖ္ ရွယ္လင္ (Rudolf Kjellen 1864-1922) က စတင္အသံုးျပဳခဲ့ေၾကာင္း၊ ၁၈၂၃ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ေၾကညာလုိက္ေသာ ‘မြန္ရုိးဝါဒ’ (Monroe Doctrine) ၌ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ သေဘာတရားမ်ားကုိ ေတြ႔ရသျဖင့္ အေမရိကန္တုိ႔သည္ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ ေဝါဟာရမေပၚမီကပင္ ယင္းသေဘာတရားကုိ သံုးစဲြခဲ့ေၾကာင္း သိရွိမွတ္သားရပါသည္။
ဂ်ီအုိပုိလစ္တစ္ပညာရပ္ႏွင့္ပတ္သက္ျပီး ပညာရွင္မ်ားအၾကား ကုန္းတြင္းပုိင္းဆုိင္ရာ ပထဝီဝင္အခ်က္အလက္ မ်ားကုိ အားျပဳေလ့လာသူႏွင့္ ပင္လယ္ျပင္ဆုိင္ရာ ပထဝီဝင္အခ်က္အလက္မ်ားကုိ အားျပဳေလ့လာသူ ဟူ၍ အျပိဳင္ရွိခဲ့ၾကျပီး ယခုေနာက္ပုိင္းတြင္ အင္အားၾကီးနုိင္ငံတခု ျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္လာဖုိ႔ရာ ပင္လယ္ကမ္းရုိးတန္း အလ်ားနွင့္ ဆိပ္ကမ္းေကာင္းမ်ားတည္ရွိနုိင္မႈ၊ နုိင္ငံႏွင့္ ထိစပ္ပင္လယ္ျပင္ စုိးမုိးနုိင္မႈ စသည္အခ်က္တုိ႔က အလြန္အေရးၾကီးေၾကာင္း လက္ရွိျဖစ္ထြန္းေနေသာ ကမၻာ့အခင္းအက်င္းမ်ားအရ ေလ့လာရွိသိရွိနုိင္ေပသည္။
ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ဆုိသည္မွာ မိမိနုိင္ငံ အင္အားၾကီးမား ခုိင္မာေတာင့္တင္ဖုိ႔ အျပိဳင္အဆုိင္ ပုိင္နက္နယ္ေျမထိန္းခ်ဳပ္မႈႏွင့္ သယံဇာတ ထုတ္လုပ္မႈအတြက္ အသံုးခ်ေသာနုိင္ငံေရးရည္မွန္းခ်က္ဟု အၾကမ္းဖ်င္း နားလည္မိပါသည္။ ယင္းျပိဳင္ဆုိင္မႈၾကီးတြင္ အစိုးရမ်ားသာမက NGO မ်ား၊ တသီးပုဂၢလမ်ား၊ ကန္႔ကြက္ဆႏၵျပျခင္းစေသာ လူထုလႈပ္ရွားမႈမ်ားလည္း အခန္းက႑အလုိက္ ပံုသ႑ာန္ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ပါဝင္ေပသည္။ သုိ႔ေသာ္ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္ဆုိေသာ ေဝါဟာရ၏ သေဘာသက္ေရာက္မႈမွာ က်ယ္ျပန္႔လွသည့္အေလ်ာက္ ဖြင့္ဆုိခ်က္ တခုခ်င္းအေနျဖင့္ ျပည့္စံုနုိင္မည္ မဟုတ္ေခ်။ နုိင္ငံအသီးသီးက မိမိတုိ႔ အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြားႏွင့္ ကုိက္ညီေသာ က်ဳိးေၾကာင္းေဖာ္ျပခ်က္မ်ားကုိ ကုိင္စဲြကာ က်င့္သံုးေဖာ္ေဆာင္ၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ နုိင္ငံတခု၏ က်ဳိးေၾကာင္းေဖာ္ျပခ်က္မွာ အျခားနုိင္ငံတခုအတြက္ စုိးရိမ္ပူပန္စရာ အေနအထားမ်ဳိး ျဖစ္သြားတတ္သည္။
အေနာက္နုိင္ငံမ်ား၏ ဒီမုိကေရစီေရး အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ ကမၻာၾကီးကုိ ပံုသြင္းလုိသည္။ အစၥလာမ္မစ္နုိင္ငံ အခ်ဳိ႕က ဘာသာေရးေသြးစည္မႈျဖင့္ အစၥလာမ္မစ္မဟုတ္ေသာ နုိင္ငံမ်ားကုိ ဦးခ်ဳိးထားလုိသည္။ တခ်ိန္က ဆုိဗီယက္ရုရွား၏ တကမၻာလံုး ကြန္ျမဴနစ္လူ႔အဖဲြ႔အစည္းျဖစ္ေရး ရည္မွန္းခ်က္ကုိ အေနာက္အုပ္စုက ျခိမ္းေျခာက္မႈအျဖစ္ သေဘာထားသည္။ လက္ရွိတြင္ ညဴကလိယပုိင္ဆုိင္ထားေသာ အီရန္က အေနာက္ကမၻာကုိ နယ္ခ်ဲ႕သမားအျဖစ္ အဆက္မျပတ္ပံုေဖာ္ကာ သူတုိ႔၏ ရည္မွန္းခ်က္ကုိ ျဖန္႔က်က္ရန္ အားလ်က္ထုတ္သည္ဟု အေနာက္နုိင္ငံတခ်ဳိ႕က ယူဆထားေပသည္။
ပုိင္နက္နယ္ေျမ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးၾကိဳးပမ္းမႈအတြက္ ရွင္းလင္းသိသာေသာ ဥပမာကုိျပရလွ်င္ တရုတ္ႏွင့္ ဂ်ပန္ သူပုိင္ကုိယ္ကုိယ္ပုိင္ အျငင္းပြားေနေသာ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာအတြင္းမွ ကၽြန္းစုမ်ား ျပႆနာ ႏွင့္ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္အတြင္းရွိ စပရက္တေလ ကၽြန္းစုမ်ား ပုိင္ဆုိင္မႈအတြက္ တရုတ္နုိင္ငံႏွင့္ အေရွ႕ေတာင္အာရွနုိင္အခ်ဳိ႕ အျငင္းပြားေနေသာ ျပႆနာမ်ားကုိ ၾကည့္လွ်င္ သိနုိင္သည္။ ထုိအျငင္းပြားမႈမ်ားတြင္ သက္ဆုိင္ရာနုိင္ငံအသီးသီးမွ ပုိင္ဆုိင္မႈရဖုိ႔အေရး အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ားစြာ သမုိင္း အေထာက္အထားမ်ားျဖင့္ ေဖာ္ျပေျပာဆုိေနၾကေသာ္လည္း သယံဇာတၾကြယ္ဝေပါမ်ားေသာ ယင္းကၽြန္းစုမ်ားဝန္းက်င္တြင္ ဓာတ္သတၱဳေရနံထုတ္ေဖာ္ရယူေရးႏွင့္ တရားဝင္ငါးဖမ္းခြင့္ ရရွိဖုိ႔ ရည္မွန္းခ်က္ ျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။
ထုိ႔အတူ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ ကမၻာပတ္ လံုျခံဳေရးကြန္ရက္ အစီအမံမွာလည္း ၄င္း၏ စီးပြားေရး နုိင္ငံေရး အင္အားေတာင့္တင္းမႈကုိ အျပန္အလွန္ အေထာက္အကူ ျပဳရန္ပင္ျဖစ္သည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသည္ ကမၻာ့အၾကီးမားဆံုးေသာ ေရတပ္အင္အားကုိ ပုိင္ဆုိင္ထား၏။ ယင္းေရတပ္အင္အားက ပင္လယ္ေရျပင္အႏွံ႔ ေရေၾကာင္းသြားလာေရးကုိ ထိန္းခ်ဳပ္ထားျခင္းျဖင့္ အေမရိကန္တုိ႔၏ ၾသဇာလႊမ္းမုိးနုိင္မႈကုိ ျဖည့္ဆည္းေပးသည္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ဤမွ်ၾကီးမားေသာ ေရတပ္အင္အားကုိ ေရရွည္ထိန္းထားနုိင္ဖုိ႔ဆုိလွ်င္ ၾကီးမားေသာ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံု ရွိထားရန္ လိုအပ္ျပန္ေလသည္။
ေျပာရလွ်င္ ကမၻာၾကီးမွာ ယေန႔ထက္တုိင္ အင္အားၾကီးသူမ်ားသာ အသာစီးယူစတမ္း အခြင့္သာေနေသာ အေနအထားမွာ ရွိေနေသးေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အင္အားၾကီးနုိင္ငံမ်ား စားက်က္လုထိပ္တုိက္ေတြ႔ရာ ဇံုအတြင္း တည္ရွိေသာ နုိင္ငံငယ္မ်ားအဖုိ႔ ဘက္တဖက္တည္းကုိ စံုရပ္ဖုိ႔မလြယ္။ ဘက္အားလံုးႏွင့္ အဆင္ေျပေအာင္ ဆက္ဆံတတ္ပါမွ ကုိယ့္တုိင္းျပည္အက်ဳိးစီးပြားကုိ ကာကြယ္နုိင္ေပလိမ့္မည္။
ကုိရီးယားကၽြန္းဆြယ္အေရး သံုးသပ္ထားေသာ ေဆာင္းပါးတပုဒ္ ဖတ္ရဖူးပါသည္။ ေျမာက္ကုိရီးယားကုိ ထိန္းခ်ဳပ္နုိင္ဖုိ႔အတြက္ အေမရိကန္ႏွင့္ ေတာင္ကုိရီးယားတုိ႔ စစ္ေရးဆက္ဆံမႈအရွိန္ျမွင့္ ေဆာင္ရြက္သည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ ေတာင္ကုိရီးနုိင္ငံႏွင့္ တရုတ္နုိင္ငံတုိ႔၏ စီးပြားေရးပတ္သက္ဆက္ႏြယ္မႈ ထုထည္ပမာဏ ၾကီးၾကီးမားမား ရွိေနသည္။ ထုိအတြက္ ေတာင္ကုိရီးယားအေနျဖင့္ ေျမာက္ကုိရီးယားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေပၚလစီေရးဆဲြတုိင္း ဆံုးျဖတ္ခ်က္တစ္ခုခု ခ်မွတ္တုိင္း အေမရိကန္ေရာ တရုတ္ကုိပါ ထည့္သြင္းစဥ္းစား ရေတာ့မည့္ အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္လာသည္။
ယခုတင္ျပခဲ့ေသာ စာစုမွာ ဂ်ီအုိေပါလစ္တစ္အေၾကာင္း စာေရးသူ ဖတ္ရႈ ေလ့လာထားမိသေလာက္ အခ်က္အလက္ႏွင့္ အေျခအေနအခ်ဳိ႕ကုိ ဆက္စပ္သံုးသပ္တင္ျပလုိက္ျခင္းသာ ျဖစ္သျဖင့္ ေယဘူယ် အစပ်ဳိး သေဘာေလာက္သာ ထင္ဟပ္ေပၚလြင္နုိင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ စဥ္ဆက္မျပတ္ ယွဥ္ျပိဳင္ျခင္းျဖင့္ ခရီးဆက္ေနေသာ ကမၻာၾကီးအလယ္တြင္ မိမိတုိ႔နုိင္ငံအား အင္အားေတာင့္တင္း ဖံြ႔ျဖဳိးေစျခင္းျဖင့္ အဆင့္ေနရာတခု ဝင္ဆန္႔နုိင္ဖုိ႔အေရး နုိင္ငံေရး ပထဝီဝင္ (Geopolitics) ဘာသာရပ္အား က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ေလ့လာ လုိက္စားၾကဖုိ႔ တုိက္တြန္း အၾကံျပဳခ်င္ပါသည္။
By
Nay Min Thu